تحقق اقتصاد مقاومتی با توسعه صنایع پائین‌دستی کشاورزی/ جایگزین کردن توسعه کشاورزی به جای نفت در اقتصاد مقاومتی
بصیر، جهاد سازندگی نهادی انقلابی است که در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ به فرمان آیت اله روح‌الله خمینی برای رسیدگی به مناطق محروم و دورافتاده ایران تاسیس شد.
اندیشه تاسیس جهاد کشاورزی، نخستین بار، با عنوان طرح اعزام گروه‌های ۱۰ نفره دانشجوئی به مناطق محروم و با پیشنهاد یکی از اعضای هیات علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران، مطرح شد. سپس، طرح موضوع به رهبر انقلاب ایران خمینی داده شد و او در ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ فرمان تشکیل جهاد را صادر کرد. افرادی همچون بهشتی از حامیان این حرکت مردمی و دانشجویی بود.
بعدها و پس از یک دوره آغازین، جهاد سازندگی به وزارتخانه‌ای در دولت تبدیل شد و سرانجام با ادغام در وزارت کشاورزی، نام وزارت جهاد کشاورزی را به‌خود گرفت و منحل شد.
کشاورزی در بسیاری از کشورها محور توسعه قرار گرفته و در ایران نیز این بخش از اهمیت فراوانی برخوردار است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد با وجود تمامی تلاش‌ها به دلیل وجود مشکلات ساختاری، توسعه این بخش با تنگناهایی مواجه است.
از سوی دیگر کارشناسان معتقدند این بخش می‌تواند نقش عمده‌ای در رونق اقتصادی داشته باشد و محصولات آن می‌تواند جایگزین مناسبی برای صادرات نفت باشد.
پس از انقلاب اسلامی ایران هدف و تلاش مسئولان در این راستا قرار گرفت که کشور در تولید محصولات کشاورزی و به ویژه محصولات راهبردی مانند گندم و برنج به خودبسندگی کامل برسد اما در عمل با آغاز جنگ تحمیلی، توان برنامه ریزی برای بخش کشاورزی گرفته شد.
در طول سال‌های دفاع مقدس بیشتر تلاش دست اندرکاران بخش کشاورزی حمایت از تولید محصولات کشاورزی و تهیه نهاده ها برای کشاورزان بود. در این دوره با توجه به موقعیت ویژه کشور از نظر مخارج جنگ تحمیلی، بازبخش کشاورزی به موجب دارا بودن ظرفیت‌های خود اتکایی به منابع داخلی توانست این دوران بحران را به خوبی طی کند.
پس از پایان جنگ و شرایط بحران نگاه مسئولان نظام به تدوین و به کارکیری برنامه‌های توسعه برای کل اقتصاد و بویژه بخش کشاورزی جلب شد و با پیدا شدن این تفکر که بخش کشاورزی شرایط ویژه‌ای داشته و نیز در نظر گرفتن این نکته که در صورت به دست آوردن اطلاعات دقیق می‌توان برنامه‌ریزی‌های دقیق کرد، روش‌های خاصی در برنامه ریزی در بخش کشاورزی ایران پدید آمد.
بر اساس این گزارش، در سال‌های گذشته و با وجود تحریم‌های شدید و فراوان اقتصادی در کشور و طرح یک موضوع استراتژیک از سوی مقام معظم رهبری مبنی بر اقتصاد مقاومتی، توجه به بخش کشاورزی بیش از گذشته به عنوان یک بخش از موتور رونق اقتصادی کشور شد.
نقش مهم کشاورزی در توسعه اقتصادی
اما سوالی که در اینجا لازم به پاسخگوئی به نظر می‌رسد این است که جهاد کشاورزی می‌تواند در تحقق اقتصاد مقاومتی نقشی اساسی داشته باشد.
مرتضی جعفری کارشناس و دانش‌آموخته کشاورزی در گفت‌و‌گو با خبرنگار بصیرنیوز، اظهار کرد: به طور کلی کشاورزی می‌تواند نقش خود را به صورت‌هایی چون عرضه نیروی کار و سرمایه مازاد، تامین مواد غذایی و مواد خام صنعتی، گسترش صادرات غیر نفتی و تأمین ارز خارجی، تهیه بازار برای کالاهای صنعتی سبک بالادستی و پایین‌دستی، تشویق سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تولیدی جانبی و صنایع تبدیلی و تکمیلی و رونق مبادلات تجاری محصولات کشاورزی به عنوان موتور محرکه توسعه اقتصادی کشور اجرا کند.
وی تصریح کرد: کشاورزی شامل مجموعه فعالیت‌های زراعت و باغداری شامل کاشت محصولات سالانه و دائمی، احداث و نگهداری باغ‌های مثمر و غیرمثمر، دامداری مانند پرورش انواع دام، انواع ماکیان، پرورش کرم ابریشم و زنبور عسل، جنگلداری و حفاظت و حراست از جنگل‌ها و مراتع، برداشت چوب، کاشت مجدد درختان جنگلی و عملیات عمرانی جنگل و مرتع و فعالیت‌های شیلات و آبزیان از مهم‌ترین فعالیت‌های بخش کشاورزی محسوب می‌شود.
جایگزین کردن توسعه کشاورزی به جای نفت در اقتصاد مقاومتی
این کارشناس کشاورزی با اشاره به اینکه در چند سال گذشته و با شدت یافتن تحریم‌ها، استراتژی‌هایی برای کاهش مخاطرات اقتصادی کشور و دستیابی به توسعه پایدار در پیش گرفته شده است، گفت: یکی از این استراتژی‌ها اقتصاد مقاومتی است که مقام معظم رهبری مطرح کردند.
جعفری با اشاره به اینکه جایگزین کردن بخش‌های با ریسک کم مانند بخش کشاورزی با بخش پرریسک نفت، یکی از اصول اقتصاد مقاومتی است، افزود: این نکته که ایران با اینکه کشوری نفت‌خیز است بخش کشاورزی قابل ملاحظه‌ای دارد، برای ایران یک مزیت بزرگ است.
وی افزود: شرایط آب و هوایی کشور ایران در مقایسه با کشورهای منطقه به‌گونه‌ای به نظر می‌رسد که عمده محصولات کشاورزی آن قابل برداشت است و به لحاظ وسعت سرزمینی و درصد زمین‌های کشاورزی نیز ایران وضعیت بسیار خوبی دارد.
9 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور از بخش کشاورزی
این دانش‌آموخته کشاورزی با اشاره به اینکه حدود 9 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را بخش کشاورزی به خود اختصاص داده است، گفت: بخش کشاورزی اقتصاد ایران با چالش‌هایی روبرو است و با رفع این چالش‌ها می‌توان بهره‌وری در این بخش را افزایش داد و از منافع بخش کشاورزی در راستای بهبود اقتصاد کشور سود برد.
جعفری خاطرنشان کرد: تهدید جدی منابع پایه بخش کشاورزی شامل آب، خاک، جنگل‌ها و مراتع، اعتبارات و سرمایه‌گذاری اندک دولتی و خصوصی در بخش کشاورزی، نیرو انسانی فاقد دانش کافی و مهارت در بخش کشاورزی، غیراقتصادی و غیرفنی واحدهای بهره‌برداری بخش کشاورزی، تغییر کاربری منابع آب، خاک، جنگل و مراتع کشور، عملکرد در واحد پایین بخش کشاورزی در بیشتر محصولات تولیدی، وابستگی برخی محصولات بخش کشاورزی به نهاده‌های واسطه‌ای و وارداتی و کمبود آمارهای کافی و لازم بخش کشاورزی برای برنامه‌ریزی مناسب و بهره‌برداری مطلوب بخشی از مشکلات پیش روی کشاورزی است.
وی با بیان اینکه در مقابل این چالش‌ها برای بخش کشاورزی ایران، مزیت‌های بسیار مهمی نیز وجود دارد، گفت: تنوع فصلی برای تولید محصولات باغی و زراعی در بخش کشاورزی، تنوع تولیدات کشاورزی نیازمند آب و هوای گرم و سرد، امکان تولید حدود 85 درصد از انواع میوه و تره‌بار تولیدی منطقه در ایران با توجه به توانمندی‌ها و ویژگی‌های خاص اقلیمی کشور ، دسترسی آسان به بازار مصرفی داخلی و امکان صادرات به بازار کشورهای خاورمیانه و همجوار بخشی از مزیت‌های کشاورزی است.
این کارشناس با اشاره به اینکه در راستای اقتصاد مقاومتی، کاهش وابستگی به نفت و متنوع کردن اقتصاد بسیار مهم است، گفت: ا اینکه ظرفیت بسیار بالایی در بخش کشاورزی به‌عنوان تبدیل شدن به‌عنوان موتور محرکه رشد اقتصادی وجود دارد تاکنون رشد و توسعه مطلوبی در بخش کشاورزی شاهد نبوده‌ایم.
تحقق اقتصاد مقاومتی با توسعه صنایع پائین‌دستی
جعفری گفت: با توسعه صنایع پایین‌دستی بخش کشاورزی، مانند صنایع تبدیلی می‌توان به توسعه بخش کشاورزی و تحقق اقتصاد مقاومتی امید داشت.
به گزارش بصیرنیوز به نظر می‌رسد، تلاش برای بالا بردن راندمان تولید و عملکرد در واحد محصولات کشاورزی، به‌منظور افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی و سهم آن در تولید ناخالص داخلی، افزایش سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی با حمایت دولت که با توجه به میزان تأثیر و سهم کشاورزی از تولید ناخالص داخلی، سهم آن از سرمایه‌گذاری کشور پایین است، تأمین تسهیلات و اعتبارات خرد و کلان کم‌بهره در بخش‌های مختلف کشاورزی متناسب با فعالیت‌ها و نظارت بر حسن انجام استفاده از وام‌ها براساس اقتصاد مقاومتی و سند چشم‌انداز و توجه ویژه به بازارهای هدف محصولات کشاورزی می‌توان موجب رونق این بخش بسیار مهم و تحقق منویات رهبری شد.
گزارش:سیدمرتضی رضویان
