پتانسیل‌ها و موانع موجود جذب توریسم در مازندران
به گزارش بصیر به نقل از بلاغ، کشور ایران با توجه به وجود تنوع فراوان زیست‌محیطی و اماکن تاریخی- باستانی در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، برای رسیدن به شرایط استفاده بهینه از مواهب موجود و جــذب گردشگری و بهره‌برداری اقتصادی، فاصله زیادی دارد.
در این میان استان مازندران به خاطر شرایط ویژه منطقه‌ای و برخورداری از مواهب طبیعی و تاریخی دارای پتانسیل بالقوه‌ای است که باید به فعالیت مطلوب‌تری برسد.
وجود دریاچه‌ای عظیم و نادر در جهان که به خاطر وسعتش دریا نامیده می‌شود و کوه‌های سربه فلک کشیده‌ای که از عظمت کوه دماوند بهره جسته و چون بال سیمرغی سبزفام، دشت مازندران را در آغوش کشیده است و آثار تاریخی فراوانی که هر یک می‌تواند هزاران گردشگر را به خود بخواند، از پتانسیل‌های بـرجسته‌ای است که قدم به قدم در این سرزمین یافت می‌شود.
استانی که در بسیاری از فصـول، اختلاف دمای مناطق آن نزدیک به ٥٠ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و می‌توان چهار فصل سال را در گردشی یک روزه حس کرد. جنگل‌های انبوه و آبشارانی بی‌بدیل در یکسو و دریایی آوازه‌خوان، سمفونی حیاتی را اجرا می‌کنند که هر مسافر را در عطر بهارنارنج خود سرمست می‌کند و طراوت زندگی را در بارش نرم خود منتشر می‌کند.
مناطق جلب گردشگر در استان مازندران کم نیست و تنها نام بردن از آن فرصتی جانانه می‌خواهد تا اسامی رودها، غارها، تپه‌های باستانی و جنگل‌ها، حیوانات خاص منطقه و گونه‌های مختلف گیاهان دارویی منطقه را بازگو کنیم.
این همه تنها نشانه‌هایی از موجودیت و هویت سرزمین ما است که می‌تواند هر گردشگری را به خود دعوت کند و در کنار مواهب طبیعی، دست‌افزارهای بشری خود را یادگار خانه‌های مردمانی در هر گوشه جهان کند.
فارغ از اماکن دور از دسترس و ویژه‌ای که مسافران و گردشگران حرفه‌ای را به شوق دیدار از جاذبه‌های مختلف و خاص در منطقه، به سوی خود می‌خواند، استان مازندران مسیر عبورگاه اجباری مسافران و گردشگرانی است که به شوق زیارت امام هشتم و گاه جهت استفاده از دریا، میهمان سرزمین ما می‌شوند و در سایه سار درختی و کنار چشمه ساری، با طبیعت پیوندی یگانه برقرار می‌کنند.
نقش تبلیغات و معرفی جاذبه‌های موجود و ایجاد شرایط اقامتی در جلب و جذب گردشگر، بر هیچ‌کس پوشیده نیست و باید علاوه بر تلاش‌های قابل تقدیر انجام شده، در جهت ایجاد تسهیلات ضروری اقدامی جدی کرد.
در همین راستا مواردی از موانع موجود در گردشگری استان مازندران را با کلیاتی قابل تجزیه و فارغ از بررسی موشکافانه برمی‌شماریم:
– راه به‌عنوان اولین و بدیهی‌ترین مسیر رسیدن به مقصد، متاسفانه از استانداردهای لازم برخوردار نبوده و عرض کم جاده، رانش زمین در بخش کوهستانی، نبود علایم راهنمایی در برخی از مسیرها عاملی جهت ایجاد تصادف و وحشت خواهد بود و گردشگر هرگز نخواهد توانست با تکیه بر احتمالات به مناطق ناآشنا سفر کند. رشد گردشگری در جهان همراه با توسعه شبکه حمل‌ونقل بوده و بدون آن رشد نخواهد کرد.
– نبود مراکز مستمر اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی از امکانات موجود در اماکن تاریخی- طبیعی، گردشگر را از حضور در این اماکن منصرف خواهد کرد.
– فاصله زیاد شهرها و دریا با توجه به کمبود شدید ساحل و مسدود بودن برخی از سواحل دریا. براساس گزارش سازمان حفاظت محیط زیست از ١٧ نقطه دریا نمونه‌برداری کرده که متاسفانه هیچ یک از این نقاط قابل شنا کردن نبوده است. تخلیه پساب‌های صنعتی به رودخانه‌ها و آلودگی محیط‌زیست علاوه‌بر مرگ‌ومیر ماهیان موجب گریز گردشگر از منطقه نیز خواهد شد.
– گردشگران در مناطق معروف و مطرح منطقه به علت نبود اطلاع‌رسانی از پیشینه و تاریخ مکان حضور خـود بی‌بـهره بوده و تنها بازدیدکننده‌ای عادی محسوب می‌شوند. بدیهی است که معرفی امـاکن خاص می‌تواند، پیشینه و عظمت آن را در جلب و جذب گردشگر دوچندان کند و با توضیح تخصصی و مدون می‌توان از گزارشات غیرکارشناسانه و گاه متناقض جلوگیری کرد.
– نبود مدیریت‌های مداوم در برخی از مناطق تاریخی – طبیعی و عدم نظارت مستقیم موجب آسیب‌رسانی جدی به آثار تاریخی و امکانات موجود خواهد شد.
– عدم برنامه‌ریزی و کمبود امکانات اولیه، برخوردهای سلیقه‌ای، کمبود متخصصان واجد شرایط و یکسویه‌نگری در مدیریت اماکن تاریخی – طبیعی منطقه نه‌تنها موجب جلب گردشگر نخواهد شد بلکه علاوه‌بر نبود امکانات در قیاس با اماکن همجوار جدیدالتاسیس، موجب گریز گردشگر و تقویت تجمع در نقطه دیگر می‌شود و سرمایه‌های معنوی و مادی را از دست خواهد داد.
– فراوانی کشفیات باستان‌شناسی و اسناد تاریخی و هنرهای دستی و سنتی مهم‌ترین بهانه برای داشتن نمایشگاهی دایمی و موزه‌ای منطقه‌ای محسوب می‌شود. مازندران توان آن را دارد تا تنها با تکیه بر آثار کهن خود، بی‌نیاز از دیگر مناطق، موزه‌ای سرشار از دست‌افزارهای بشری سرزمین خود را داشته باشد. نبود موزه، خلأیی فرهنگی و تاریخی در شناخت سرزمین ما است.
– با سرانجام یافتن کیفی مسائل مبتلا به گردشگری می‌توان به دغدغه بزرگ جامعه ما، مشکل بیکاری، رسیدگی کرد. مطابق استانداردهای جهانی، ورود هر ٦ گردشگر خارجی، یک شغل ایجاد می‌کند و در کنار هر شغل مستقیم، ١/٢درصد شغل غیرمستقیم نیز ایجاد می‌شود. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ٢٠١٠ میلادی، گردشگری موجب اشتغال ٤٣درصد از جمعیت جهان شود و امیدواریم ما هم سهمی در این فرآیند پردغدغه داشته باشیم.
– استان مازندران می‌تواند با معرفی متخصصانه اماکن تاریخی – طبیعی و ایجاد بستر مناسب برای حضور گردشگر، با استان‌های اصفهان و فارس به رقابت برخیزد و یک گردشگر حرفه‌ای باید بداند بخشی از هویت علویان و صفویان در مازندران خانه دارد.
– حضور بخشی از آثار طبیعی، تاریخی و دینی در شهرها، ضرورت برنامه‌ریزی شهری را ایجاب می‌کند. گردشگر مشتاق می‌خواهد در این دیدار با محیطی پاک، غیرآلوده و جذاب مواجه شود. با آن‌که در بروشورهای چاپ شده جهت جلب گردشگر با اسامی اماکن فراوانی روبه‌رو هستیم، متاسفانه شهرداری‌ها شرایط حضـور را آسان نکرده و متاسفانه گردشگر حتی داخلی با زباله‌ها، حیوانات جونده، خیابان‌های پرچاله، پیاده‌روهای خاک‌آلوده و نامتجانس و بازارهایی غیربهداشتی و غیرجذاب، نمی‌تواند خود را به اقامتی در حداقل زمان راضی کند.
– حمایت از بخش خصوصی و ایجاد تسهیلات و نگرش استعداد بومی در ایجاد بافت‌های سنتی و عرضه صنایع بومی در ساخت‌وساز بخش دیگری از نیاز منطقه محسوب می‌شود و استفاده از پتانسیل موجود و حمایت از تشکل‌های مختلف غیردولتی می‌تواند بخش عظیمی از نیروی جوان و کارآمد را به میدان اشتغال وارد کند.
به نظر می‌رسد با سرانجام یافتن نیاز منطقه و تحقق آن از مرحله تئوری به عمل، شهری پاکیزه و شایسته، منطقه‌ای پرطراوت و استانی میهمان‌پذیر داشته باشیم تا ایران کهنسال ما بتواند جهان را بر سفره اندیشه، فرهنگ، تاریخ و تمدن خود بنشاند و آن را از سرچشمه‌های زلال خود بنوشاند. کشورهای اروپایی ابعاد گسترده این صنعت را از نظر تولید، اشتغال و ایجاد درآمد درک کرده‌اند و از چند دهه پیش به شدت به توسعه این صنعت پرداخته‌اند.
تبلیغات تلویزیونی گردشگری موضوعی است که تمام کشورهای توسعه‌یافته این صنعت از آن بهره برده و می‌برند، تبلیغاتی گسترده که علاوه‌بر پخش آگهی و تیزر، دامنه آن به فیلم‌های سینمایی، فیلم‌های مستند، سریال‌های تلویزیونی و فراتر از آن کانال‌های مخصوص تلویزیونی کشیده شده است.
تهیه‌کنندگان و کارگردانان این برنامه‌ها ضمن شناسایی مکان‌های گوناگون اعم از طبیعی، تفریحی، فرهنگی، اقتصادی و… اطلاعات کامل و جامعی از قیمت‌ها، کالاها و محصولات هنری و… به مخاطبان خود ارایه داده و تشویق به بازدید از این محل‌ها و حضور در جشنواره‌های خرید می‌کنند، چرا که یکی از انگیزه‌های قوی توریست ارضای انگیزه خرید است.
کشورهای فرانسه با بیش از ٨٠میلیون توریست خارجی، اسپانیا ٦٠میلیون نفر، آمریکا ٥٥میلیون نفر، چین ٥٢میلیون نفر، ایتالیا٤٦میلیون نفر و با گذشت تجربه چند با نگاه تازه، به دنبال بازارهای جدید توریست و توریسم نوین هستند، آنها به خوبی می‌دانند که هر توریست به منزله ورود حداقل ١٠٠٠ دلار به چرخه اقتصاد و اشتغال است برای مثال کشور ترکیه با حفظ میراث فرهنگی و محیط‌زیست و با اتکا بر روزنه‌های تاریخی و مکان‌های توریستی صنعت و اقتصاد خود را به پیش می‌برد.
یکی از این جلوه‌ها آیین بزرگداشت ١٠ روزه مولانا و شب عروس در شهر قونیه است که شاهد حضور ٥هزار نفر در هر برنامه سماع است. واقعیت این است که بسیاری از کشورها مثل ترک‌ها برای توریست‌های ایرانی سرمایه‌گذاری کرده‌اند و به جای سرگرمی با آمار خیالی و اخبار غیرواقعی برای اذهان عمومی به واقع کار کرده‌اند.
در ترکیه با یک مقبره بیش از ٢٠٠هزار نفر می‌توانند به شکل مستقیم ارتزاق کنند در حالی‌که آمار کل گردشگران خارجی یا آمار شاغلان مستقیم این صنعت در کشور به این رقم نمی‌رسد و ما هنوز به دنبال توسعه هتلداری و گسترش شبکه‌ها و موسسات توریستی هستیم.
البته تبلیغات سوء علیه ایران و شناسایی ایران به‌عنوان کشوری ناامن یکی از دلایل کاهش فاحش آمار توریست خارجی به ایران است.
بدین‌ترتیب بهترین و موثرترین شیوه برای جلب توریست که به منزله تبلیغات حضوری و فروش محصولات و صنایع داخلی است برگزاری نمایشگاه‌های بزرگ در کشورهای توریست‌پذیر آن هم در مقاطع زمانی تراکم توریستی با بکارگیری جلوه‌های تأثیرگذار هنرهای نور و تصاویر معماری و طراحی برگرفته از آثار هنری، تاریخی و جلوه‌های زیبا با مجریان آشنا به زبان بین‌الملل و بومی در قالب مردمان هر منطقه باپوشش لباس‌های محلی و… است.
