حرکت لاک‌پشتی قطار تجارت ایران و روسیه/ لزوم بهره‌برداری ایران از بازار بکر روس‌ها
بصیر، اهمیت استراتژیک روابط اقتصادی با ایران برای روسیه، بر هیچ کس پوشیده نیست. ایران یک شریک تجاری بزرگ در خاورمیانه است، بازاری که در آن تقاضای زیادی برای تولیدات روسیه از جمله در تجهیزات حمل و نقل، چوب و فلز وجود دارد، علاوه بر این ایران راه ورود بسیاری از کالاهای مهم به روسیه است.
البته طی سال‌های گذشته و در سایه تفاهمات مسئولین دو کشور اتفاقات مثبت و مهمی در روابط اقتصادی دو کشور رخ داده و موانعی که سال ها بر سر گسترش روابط اقتصادی دو کشور بود برداشته شده است و با تحقق کریدور سبز و پذیرش قیمت گذاری کالا از سوی ایران توسط گمرکات روسیه حلقه این اقدامات به زودی تکمیل خواهد شد.
**ایران و روسیه چه منافع مشترکی دارند؟
ایران و روسیه، هر دو منافع مشترکی در حوزه دریای خزر دارند. اصلی‌ترین عرصه منافع مشترک، استخراج و انتقال منابع نفتی در این منطقه، توسعه کوریدورهای بین‌المللی برای ترانزیت کالاهای ملی و بین‌المللی در خط شمال- جنوب و بهره‌برداری از منابع طبیعی منطقه می‌باشد.
همکاری با ایران در حوزه نفتی از جمله در ایجاد کریدورهایی برای ترانزیت سوخت و نفت خام نه تنها برای روسیه از لحاظ اقتصادی بسیار سودمند است بلکه در تقویت سیاست خارجی روسیه در آسیای مرکزی و جنوبی همچنین در شرق دور و نزدیک بسیار موثر خواهد بود و در نهایت به تامین امنیتی انرژی در این مناطق خواهد انجامید.
برخی صنایع خصوصی روسیه که از تکنولوژی شوروی سابق استفاده می‌کردند امکان صادرات فناوریهای خود به ایران را نداشتند و لذا نمی توان انتظار همکاری بین این صنایع را داشت. فعالان در حوزه معدن، پتروشیمی و پالایشگاهی، نفت و گاز از این نوع صنایع هستند که به سختی بتوان نقاط مشترک بین طرفین پیدا کرد.
فروشگاههای بزرگ لوازم مصرفی در روسیه، عمدتا شاخه‌هائی از فروشگاههای اروپائی می‌باشند که از سیاستهای دفاتر مادر پیروی کرده و برای تامین نیازهای خود از ایران، ملاحظات کشورهای متبوع خود را در نظر می‌گرفتند که فروشگاههای بزرگ آشان و ایکیا در این دسته قرار می‌گیرند.
**محدودیت‌های ایران برای تجارت با روس‌ها
در طرف ایران نیز باید اشاره نمود که زیرساختهای اقتصادی و تجاری مانند حمل و نقل، بیمه، تولید انبوه و صنعتی، توجه به کیفیت بازارهای جهانی و همچنین توجه به اصول تجارت بین‌الملل در ایران شکل نگرفته و همین ظرفیت موجود و محدود نیز برای تامین نیازهای بازار روسیه تعریف نشده است.
تا زمانی که تولید محصولات کشاورزی در کشورمان خود را با اصول تولید انبوه، بسته بندی و همچنین نگهداری و صادرات متاثر از فناوریهای نوین مجهز نسازد، نمی توان انتظار داشت جایگاه مناسبی را در بازارهای روسیه برای خود کسب نماید.
ذائقه مردم روسیه به خرید تولیدات اروپائی با کیفیت عادت کرده و لذا پذیرای محصولات بی کیفیت و حتی متوسط نمی باشد.
تولیدکنندگان ایرانی به روشهای سنتی تولیدات خود را به بازار ارسال می‌دارند که مسلما برای بازارهائی در مسافتهای طولانی (حداقل 3000 کیلومتر) مناسب نمی باشند.
حوزه‌های مختلف مانند محصولات کشاورزی، شبکه‌های حمل و نقل کانتینری، شبکه کامل ریلی، تکنولوژیهای مدرن در حوزه بسته بندی، استانداردهای جهانی در تولید محصولات لبنی، محصولات گلخانه ای و پایانه‌های صادراتی از مواردی می‌باشند که در کشورمان هنوز توسعه کافی نیافته و نمی توانند برای صادرات محصولات با کیفیت و همچنین حفظ کیفیت اولیه تا رسیدن به بازار مصرف نقش اساسی ایفا نمایند.
در این ارتباط برخی محصولات کشاورزی ایرانی به بازار روسیه می‌رسند ولی متاسفانه نتوانسته اند شبکه ای منسجم و منظم برای مسیر صادراتی ایجاد نمایند؛ در حال حاضر محصولاتی مانند کیوی، خیار، سبزیجات و پرتقال و نارنگی به روسیه صادر می‌شوند ولی در مقایسه با مقادیری که یا دچار مشکلات مالی با خریداران می‌شوند و یا بدلایل مختلف در مسیر مبدا تا مقصد فاسد شده و از بین می‌روند، رقم محدودی را شامل می‌شوند.
**برای توسعه تجارت ایران و روسیه چه باید کرد؟
توسعه روابط تجاری بین ایران و روسیه نیازمند ایجاد شرایطی مناسب است، ساختارهای بانکی و بیمه ای روسیه دارای ویژگی های مخصوص است که برای فعالیت صادرکننده ایرانی مناسب نبوده است و به همین سبب سطح مناسبات تجاری توسعه مورد انتظار را نداشته و موجب بوجود آمدن انحصار در این بازار شده است؛ زبان روسیه نیز مزید بر علت بوده که ورود فعالان جدید را با محدودیت مواجه می کند.
همچنین با توجه به اینکه روسیه معادل کل صادرات غیرنفتی ایران، واردات مواد غذایی از سراسر دنیا دارد بنابراین می‌توان به عنوان بازاری بزرگ و جذاب، در این کشور فرصتی مهیا کرد تا بتوان صادرات ایران را نیز به جهشی مناسب رساند.
از سویی دیگر روسیه حجم بالایی از محصولات کشاورزی و مواد غذایی را وارد می کند و یکی از بزرگترین وارد کننده این نوع کالا در جهان است. مبادلات تجاری ایران و روسیه، به دلیل وجود تعرفه‌های بالای واردات و صادرات در این کشور، نبود خط پروازی و حمل و نقل دریایی مناسب بین ایران و روسیه و متفاوت بودن استانداردها برای صادرات محصولاتی مانند انواع دام، ماهی، میوه و سبزی‌ها رفت‌وآمدها برای ایجاد تفاهمنامه مشترک و امضای پروتکل هنوز به سطح مطلوبی دست نرسیده است.
همچنین برای توسعه روابط بازرگانی نیاز به بازرایابی و شناخت بازار دارد که برگزاری نمایشگاه های تجاری صنعتی ایران در روسیه و روسیه در ایران و معرفی ظرفیت ها و توان های تولیدی هر دو طرف به یکدیگر باید با جدیت دنبال شود؛ همچنین ایجاد پایگاه های اطلاع رسانی به زبان های روسی و فارسی برای معرفی بازارها و تولیدات و استانداردسازی کالا بسیاری ضروری است.
**مشکلات تجاری بین ایران و روسیه از نگاه عسگر اولادی
عسگراولادی، رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه در خصوص موانع تجاری بین ایران و روسیه می گوید: موضوع ارتقای مناسبات تجاری بین تهران و مسکو همواره از سوی همسایه شمالی مطرح می‌شود اما برنامه عملیاتی وجود ندارد، در عین حال مشکلات بانکی ناشی از تحریم در واقع مانع جدی بر سر راه تجارت دو کشور محسوب می‌شود.
عسگراولادی از پیشنهاد جایگزین کردن روبل و ریال به جای دلار در مناسبات تجاری بین ایران و روسیه حرف زده و گفته است: روبل به عنوان پول روسیه با کاهش ارزش مواجه شده و خریداران کالا در این کشور مایلند که با پول خود معامله داشته باشند و پیشنهاد تنظیم قرارداد دوجانبه برای ریال و روبل مطرح شده اما تاکنون این پیشنهاد شکل اجرایی به خود نگرفته است.
به گفته وی، مساله حمل ونقل همواره به عنوان مشکل مهم در تجارت ایران و روسیه نقش آفرین بوده و سخن تجار کشور حاکی است که حمل و نقل ریلی امروز در خدمت تجارت قرار ندارد.
عسگراولادی با اشاره به مشکلات ترابری هوایی و ناکافی بودن خدمات این بخش در توسعه تجارت، ضعف حمل‌ونقل دریایی را یادآور شده و اظهار امیدواری کرده است، در شرایط پساتحریم در این بخش‌ها برنامه‌ریزی دقیقی صورت گیرد.
وی یادآور شد: امروز برای برخی کشورهای منطقه پروازهای گردشگری روزانه دایر شده اما تجار برای فعالیت تجاری و صادراتی خود در روسیه از این امکان بی‌بهره هستند.
عسگراولادی خاطرنشان کرد: تعرفه سنگین روسیه بر واردات کالاهای کشورمان، مانع از توسعه مناسبات بین دو کشور می‌شود و این درحالی است که این تعرفه برای کالاهای برخی کشورهای همسایه این کشور (مشترک المنافع) بین صفر تا پنج درصد اعلام شده است.
وی افزود: شرایط همکاری‌های تجاری با تعرفه پنج تا 20 درصدی برای کالای ایرانی وارداتی به این کشور، مطلوب نیست و تجار ایرانی باید از راه‌های غیرمتعارف این مشکل را برطرف سازند.
به گفته رئیس اتاق مشترک ایران – روسیه، حجم مبادلات تجاری تهران – مسکو سال‌هاست که از سطح دو میلیارد دلار فراتر نرفته اما برخی کشورها با روسیه تا سطح 40 میلیارد دلار مبادله تجاری دارند.
**لزوم حضور فعال ایران در بازارهای روسیه
به هر صورت به نظر می‌رسد زمان آن فرا رسیده که بخشهای خصوصی، نیمه دولتی و دولتی که در حوزه‌های تولید و صادرات فعالیت می‌کنند، ضمن بررسی و مطالعه جوانب مختلف امکان صادرات کالا به روسیه، بصورت کاملا متمرکز وارد مرحله عملیاتی شوند.
سیاستهای اقتصادی اخیر روسیه در زمینه ایجاد محدودیت برای کالاهای وارداتی از اروپا و ترکیه، فضای جدیدی را برای کالاهای ایرانی ایجاد نمود که انتظار می‌رود طرفهای ایرانی از این فرصت در جهت منافع اقتصادی کشور استفاده کرده و جایگاهی درخور و شایسته برای خود در بازار بزرگ مصرفی روسیه کسب کنند.
بررسی نیازها و تولیدات روسیه و ایران این نتیجه را به ذهن متبادر می‌نماید که دو کشور با استفاده از ظرفیتهای اقتصادی خود می توانند مکمل توسعه اقتصادی یکدیگر باشند و با تکیه بر مزیت‌های نسبی خود اقدام به تامین نیاز طرف مقابل نماید.
از سوی دیگر گسترش هدفمند روابط اقتصادی ایران وروسیه با توجه به جایگاه ویژه این کشور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا که متشکل از پنج جمهوری شوروی سابق، می‌تواند دروازه ورود ایران بهبازارهای منطقه و شکل دهنده روابط اقتصادی قوی و پایدار با این کشورها باشد.
دانا
