داعش چگونه عضو می گیرد؟

در فضای فرامکان و فرازمان کنونی که نشانه‌ها در «جهان رسانه‌ای شده» رنگ واقعیت به خود گرفته و فراواقعیت در جهان مجازی و نمادین جایگزین واقعیت شده است، داعش به استفاده از ترفندهای رسانه‌ای شدن از جمله ابهام‌آفرینی و اغراق در فضای مجازی مبادرت کرده تا در صدر خبرها باقی بماند و به تیتر اصلی رسانه‌ها تبدیل شود؛ بدون این که برای چگونه برجسته شدن اهمیت چندانی قائل باشد. داعش با مبادرت به جنایت‌های رسانه‌ای و برانگیختن احساسات جامعه‌ جهانی به سبک فیلم‌های هالیوودی سعی دارد، نمادهای انحرافی را  مانند واقعیت‌های عینی برجسته ساخته و مجال رخ‌نمایی واقعیت را ندهد تا با بازتاب رسانه‌ای عربده‌های مستانه‌اش، صدای شهروندان مظلوم عراق و سوریه را در محاق فرو برد؛ به‌ گونه‌ای که به سهولت از سراسر جهان نیرو می‌گیرد و قدرت بسیج و سیالیت و شناوری آن همچنان محفوظ مانده و بازتولید آن برای به آشوب کشاندن دیگر سرزمین‌های خاورمیانه هم وجود دارد.

بهره‌گیری خاص از رسانه

این مهم از آن‌ روست که جهانی شدن ارتباطات و شبکه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی فرصتی جدید را برای داعش جهت ارائه‌ یک‌ نوع تعریف جدید از «خود» در مقابل «دیگران» به‌ عنوان دشمن و نیروهای متخاصم که در برابرش قرار دارند، فراهم آورده است. در این زمینه می‌توان نشانه‌هایی از بحث جهانی شدن ارتباطات را شاهد بود. داعش یکی از معدود گروه‌های تروریستی در جهان به شمار می‌آید که استفاده‌ بسیار خاصی را از شبکه‌های اجتماعی از ابتدای ظهور خود چه در قالب جنگ روانی و چه در قالب جذب نیروهای انسانی خود از کشورهای دیگر انجام داده است. به علاوه، جهانی شدن بر تروریست‌های اجاره‌ای از کشورهای اروپایی تأثیر گذاشته است؛ به‌ نحوی که با احساس نوعی بی‌وطنی در صدد آن هستند که ایده‌های فرامرزی خود را اجرایی کنند. از این زاویه، داعش با دگرسازی غرب و تشیع به‌عنوان دشمنان خود مأموریت خویش را بر به اصطلاح «پاکسازی جهان عرب» از نفوذ غرب و تشیع قرار داده است.

با توجه به اهمیت بهره‌گیری از فناوری ارتباطات در عصر جهانی شدن، گروه تروریستی داعش اقدام به تأسیس مؤسسه‌ «الاعتصام» به‌ عنوان ارگان اطلاع‌رسانی داعش کرده است. به‌ علاوه، گروه تروریستی مزبور در حال راه‌اندازی امپراتوری رسانه‌ای خود متشکل از ۱۰ کانال تلویزیونی و سه‌ فرستنده رادیویی است. داعشی‌ها همچنین مجله‌ای اینترنتی به‌نام دابق را به زبان عربی و انگلیسی منتشر می‌کنند که نشانگر روش فکری گروه خلافت اسلامی است. نام «دابق» به شهری سوری بازمی‌گردد که در کتاب حدیث «صحیح مسلم» ذکر شده است؛ شهری که به «آخرالزمان» و نشانه‌های آن در پایه‌ احادیث اسلامی مرتبط می‌شود. در این منطقه‌ است که بخشی از مسلمانان معتقدند یکی از جنگ‌های «آخرالزمان» روی می‌دهد. آنان معتقدند که در آخرالزمان امام زمان(عج) می‌آید و در دابق صلیبی‌ها را شکست می‌دهد؛ یعنی داعشی‌ها از خودشان چهره‌ آخرالزمانی طراحی کرده‌اند.

داعش از فضای مجازی برای جذب افراد و سازماندهی آنان بهره می‌گیرد و با استفاده از مجلات و سایت‌ها برای ترویج افکار خود تلاش می‌کند. این گروه تروریستی خود را در فضای مجازی به‌عنوان سازمانی معرفی می‌کند که علیه بی‌عدالتی‌ها، محرومیت‌ها و تحقیرها مبارزه می‌کند. تعامل در تالارهای گفت‌وگو برای جذب افراد به این سازمان تروریستی و ایجاد ارتباط ایدئولوژیک مستحکم با آنان نقش مهمی را در کشاندن جوانان اروپایی به این گروه تروریستی ایفا می‌کند. تروریست‌های داعش از تالارهای گفت‌وگو جهت جذب افراد، توجیه و ارائه‌ اطلاعات بهره می‌گیرند. در بسیاری از موارد، پذیرش در این تالارها یا عضویت در تارنماهای تروریستی نیازمند طی کردن فرآیندی است که در آن تعهد و وفاداری فرد به آرمان این گروه تروریستی محرز شود. افراد همفکر در این تالارها به ارائه‌ دستور کار مشخص برای تبادل نظر می‌پردازند. در تالارهای گفت‌وگو یا تارنماهای این گروه‌ تروریستی جزوه‌ها، کتابچه‌ها یا فیلم‌های آموزشی در اختیار اعضا یا هواداران قرار می‌گیرد. داعش همچنین از طریق فضای مجازی به انتشار نشریه الکترونیکی دابق پرداخته و با کمک مقالات و مطالب خود در این نشریه به جلب جوانان اروپایی برای پیوستن به داعش مبادرت می‌کند.

اینترنت و فضای مجازی ابزاری فراهم کرده که اعضا یا هواداران این گروه تروریستی بتوانند با اعضای رده‌بالای آن در تماس باشند. بنابراین فضای مجازی این امکان را برای تروریست‌های داعش فراهم آورده که در آن به عضوگیری و آموزش همفکران اروپایی خود در راستای اقدامات تروریستی بپردازند.

تغییر ساختار به سبک داعش

با گسترش فضای مجازی، این گروه تروریستی تلاش کرده که ساختار سازمانی خود را از ساختار سلسله‌مراتبی به ساختار شبکه‌ای تغییر دهد. داعش با استفاده از شبکه‌های اجتماعی در بستر فضای مجازی ساختار سازمانی خود را منعطف، غیرمتمرکز و شبکه‌ای ساخته است. حضور تروریست‌های داعش در شبکه‌های اجتماعی مجازی باعث شده تا با غلبه بر محدودیت‌های فیزیکی (تعیین بستر مناسب برای برگزاری جلسات یا ملاقات‌ها در فضای مجازی) و امکان تبادل نظر با فائق آمدن بر محدودیت‌های زمانی (امکان ارسال پیام و دریافت آن در هر زمان از شبانه‌روز)، ساختار خود را چابک و غیرمتمرکز کنند. شبکه‌های اجتماعی مجازی به‌ ویژه تارنماها برای کاربران اروپایی این امکان را فراهم آورده که علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خود را با این گروه تروریستی به اشتراک بگذارند. داعش هم تلاش کرده تا از طریق تولید پیام، شعار و اندیشه به شیوه‌ای هنری و از طریق تصویر، گرافیک، صدا و موسیقی، تفکرات خود را در شبکه‌های اجتماعی به نمایش گذارد.

تبلیغات داعش در فضای مجازی را می‌توان تبلیغات سیاه دانست. بدین معنا که اطلاعات غلط و نیمه‌حقیقت و توأم با دستکاری واقعیات را به جوانان اروپایی عرضه می‌دارد. داعش در تمام امور تبلیغاتی خود در فضای مجازی از تبلیغات سیاه استفاده می‌کند. استفاده از عناصری از حقیقت با تکنیک‌های خاص و پیچیده‌ رسانه‌ای، دشمن اعلام کردن خبرنگاران خارجی و در بعضی موارد گردن زدن آنها برای به دست گرفتن انحصار رسانه‌ای، یکی از اجزای اقدامات داعش به شمار می‌آید تا از رهگذر تغییر نگرش افراد و تغییر دیدگاه آنها، به جذب نیرو از میان جوانان اروپایی بپردازد. در این میان فیلم‌های تبلیغاتی داعش که با رنگ و لعاب فیلم‌های هالیوودی ارائه می‌شود محرکی قوی برای جلب و جذب جوانان غربی به شمار می‌آید. مضمون این فیلم‌ها از به نمایش درآوردن زندگی عادی اعضای گروه تا نحوه‌ انتقام‌جویی آنها از کسانی که دشمن می‌پندارند، متغیر است.

پیام فیلم‌های انتشاریافته هم بسته به موضوع آنها می‌تواند نرم و وسوسه‌انگیز باشد و مفاهیمی چون دعوت به مهاجرت از وطن که «سرزمین ترس» لقب گرفته و پیوستن به سرزمین امنی را که به ادعای ایشان جایگاه خلافت اسلامی است، شامل می‌شود. یا بالعکس می‌تواند خشن و رعب‌آور باشد و با عرضه‌ تصاویری از گردن زدن قربانیان و بی‌پروایی در به نمایش درآوردن چهره‌ ضاربی که اغلب اروپایی و سفیدپوست است مخاطب خود را مقهور قدرت ویرانگر این گروه نوظهور کند. به‌ طور کلی انتشار پیام‌های تبلیغاتی داعش حاوی داستان‌های حماسی، مبارزه با بی‌عدالتی و معرفی خود به‌ عنوان مظهر تحقق ایده‌ خلافت اسلامی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی این هدف را دنبال می‌کند که فرآیند افراطی کردن جوانان غربی و جوانان مسلمان را در کشورهای مختلف اروپایی تسریع کند.

شیوه‌های تبلیغاتی داعش

در این میان شیوه تبلیغاتی داعش هم بسیار ماهرانه است. داعش برای جذب داوطلب از مدل القاعده استفاده می‌کند. به این معنی که ابتدا در محصولات بصری که ارائه می‌دهد به‌ گونه‌ای ماهرانه تصویر خشونت و مدینه‌ فاضله را با هم ادغام می‌کند تا آنهایی را که متمایل به افراط‌گرایی ایدئولوژیکی هستند و آنهایی را که خواهان رفع نیازهای فردی خود هستند، به‌ طور همزمان جلب کند. موج تبلیغاتی پیام‌های داعش به‌ گونه‌ای نامتناسب متوجه جذب تروریست از میان مخاطبان اروپایی است. داعش یک فرمول جدید را ابداع کرده که ترکیبی از خشونت وحشیانه و توهم ثبات و منزلت است و همین امر توجه داوطلبان را به خود جلب کرده است. تلفیق موفقیت در عرصه‌ نبرد زمینی، پیام‌های تهاجمی و ادعای تبدیل نقاط ضعف به قوت به‌گونه‌ منحصر به فردی کارآمد بوده و موجب جلب حمایت طرفداران پرشوق شده است.

استفاده از فضای مجازی به داعش این امکان را می‌دهد تا ضمن شبکه‌سازی زمینه را برای عرضه‌ خطوط کلی ترسیم شده به هواداران اروپایی و ارتقای تعامل و ارتباطات مجازی از طریق برگزاری جلسات مجازی و اشتراک اطلاعات فارغ از سلسله‌ مراتب رسمی فراهم سازد. بدین ترتیب، شبکه‌های اجتماعی و به‌ ویژه توییتر و فیس‌بوک شیوه‌های قابل‌توجهی را برای سازماندهی هواداران اروپایی فراهم آورده‌اند. البته مهم‌ترین ابزار داعش در جذب نیرو صرفا توییتر یا فضای مجازی نیست. بلکه داعش افرادی را جذب می‌کند که به تفکری بپیوندند که مجموعه‌ای از ذهنیت‌های مشابه با اهداف مشترک را دنبال می‌کنند.

داعش برای جذب جوانان اروپایی تلاش دارد تا اوضاع زندگی مردم ساکن در مناطق تحت‌سیطره‌ خود را دارای کیفیت مطلوب جلوه دهد. در این زمینه می‌توان به ویدئوهای جان کانتلی تحت‌ عنوان «گوش‌هایت را به من قرض بده» که به نمایش مناطق مختلف تحت‌سیطره‌ داعش و تلاش برای نشان دادن روند عادی زندگی مردم می‌پردازد، اشاره کرد. داعش ویدئوهای یک دقیقه‌ای منتشر کرده که مبارزان داعشی را در حال توزیع بستنی و شکلات میان کودکان یا عیادت از زخمی‌ها و سالمندان در بیمارستان نشان می‌دهد و به نمایش بازارهای پررونق در مناطق تحت‌ سیطره‌ این گروه تروریستی می‌پردازد تا از این طریق جوانان اروپایی را جذب کند.

جذب زنان

داعش همچنین به برنامه‌ریزی برای جذب بانوان اروپایی به این گروه تروریستی مبادرت کرده است. این گروه حلقه‌ رسانه‌ای جدیدی به نام «زورا فاندیشن» (بنیاد زورا) در شبکه‌های مختلف اجتماعی ایجاد کرده و تلاش دارد تا با مطرح کردن ایده‌ حمایت از مبارزان داعشی، دختران جوان اروپایی را ترغیب به جذب در این گروه تروریستی کند.

داعش همچنین شبکه «ام» را در توییتر ایجاد کرده و در آن بانوان را تشویق می‌کند که همسران مبارزان داعشی شوند تا بتوانند فرزندان جهادی را تربیت کرده و برای جلب توجه بیشتر بانوان اروپایی از تصاویری با مضمون بازی زنان داعشی با بچه‌گربه‌ها، عکس‌های کودکان داعشی در حالی که لباس رزم بر تن دارند و انتشار فیلم‌ها و متون نوشتاری مربوط به آموزش پرستاری، آشپزی، استفاده از سلاح و مباحث عقیدتی بهره می‌گیرد.

استفاده از تصاویر خانواده‌های داعشی در حال شادی کردن و انتشار خاطرات زنان داعشی در توییتر و اشتراک‌گذاری آن یکی دیگر از ترفندهای داعش برای جذب بانوان اروپایی محسوب می‌شود. علاوه بر آن فتوای صادر شده از سوی محمد عریضی یکی از مفتی‌های سلفی تحت‌ عنوان جهاد نکاح هم یکی از ابزارهای داعش برای جذب بانوان به این گروه تروریستی به‌ شمار می‌آید. انتشار نشریه‌ مخصوص بانوان تحت‌ عنوان «الشامخه» و نفوذ گسترده در شبکه‌ اجتماعی «تامبلر» که در میان خانم‌ها محبوبیت زیادی دارد، از جمله روش‌های داعش برای اثرگذاری بیشتر روی بانوان اروپایی است. داعش همچنین با ایجاد تیپ نظامی الخنسا و انتشار تصاویر و فیلم‌هایی در شبکه‌های اجتماعی درصدد القای این دیدگاه است که زنان تحت خلافت داعش قادر به حمل سلاح و توانایی دفاع از خود هستند و تلاش می‌کند از این طریق بانوان را تشویق به همکاری و حمایت از این گروه تروریستی کند.

بدین ترتیب، توسعه‌ امکانات ارتباطی و شبکه‌های اطلاع‌رسانی در دنیای جهانی شده، گروه‌های تروریستی فراملی از جمله داعش را قادر ساخته تا با بهره‌گیری از تریبون‌های مختلف رسانه‌ای از جمله توییتر، فیس‌بوک، یوتیوب و اینترنت پیام‌های خود را جهانی کرده و مخاطبان جهانی بیابند. قابلیت داعش برای استفاده از شبکه‌های ارتباطی، شبکه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی بیانگر بهره‌برداری آن از فضای ارتباطی در عصر جهانی شدن است.