تأثیر مستقیم «شبکه‌های مجازی» بر «طلاق عاطفی» زوجین
امروزه فضای مجازی وارد زندگی بسیاری از خانواده‌ها خصوصاً جوانان شده است؛ سهولت دسترسی سبب شده گروه‌های کثیری از افراد بدون داشتن آگاهی و اطلاعات دقیق از تأثیرات آن بر زندگی شخصی، وارد این فضا شوند و ساعات زیادی را در آن سپری کنند.
با توجه به اینکه شبکه‌های مجازی و اینترنتی در حوزه‌های گوناگونی فعالیت می‌کنند، این امر باعث شده به‌روی ابعاد مختلف زندگی افراد مجرد و متأهل تأثیر بگذارند.
به‌منظور پیشگیری و کاهش آسیبهای اجتماعی در فضای مجازی خانواده‌ها و جوانان باید نسبت به تهدیدات فضای سایبر هوشیار باشند؛ با وجود محاسن و مزایای فضای مجازی، پیامدهایی از جمله دور کردن افراد از یکدیگر، طلاق عاطفی، ایجاد اعتیاد روانی، به خطر افتادن امنیت شخصی، ایجاد روابط خارج از چارچوب خانواده، بلوغ زودرس، تزلزل محیط خانواده و کاهش روابط و تعاملات اجتماعی از جمله اثرات مستقیم و غیر‌مستقیم فضای مجازی می‌تواند باشد.
برای پاسخ به سؤالاتی نظیر اینکه علت گرایش بیش از حد جوانان به فضای مجازی چیست، چه تأثیری فضای مجازی بر سلامت جسم و روان جوانان می‌گذارد و چه اثرات مخربی فضای مجازی در زندگی افراد مجرد و متأهل دارد، پای صحبتهای “امیرمحمود حریرچی” آسیب‌شناس مسائل اجتماعی نشستیم؛ در ادامه مشروح این گفت‌وگو تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم می‌شود:
به‌عنوان سؤال نخست؛ با توجه به اینکه طیف گسترده‌ای از جوانان به شبکه‌های اجتماعی اعتیاد دارند، علت این گرایش بیش از حد چیست؟
خیلی از جوانان به‌علت عدم اطلاع درست و صحیح از فضای مجازی به‌سمت این فضاها گرایش پیدا می‌کنند، البته غیر از پیامدهای منفی، پیامدهای مثبت مانند افزایش اطلاعات و آگاهی را در بر می‌گیرد اما در این گفت‌وگو بیشتر به صدمات آن می‌پردازیم.
کسی به جوان نگفته که از سایتی که استفاده می‌کنید صدماتی را در آینده برای شما به‌دنبال خواهد داشت؛ علت دیگر گرایش جوانان به فضای مجازی این است که جلوی تفریحات سالم را گرفته‌ایم؛ با توجه به اینکه نیاز اصلی جوانان داشتن تفریح سالم است، فرصت تفریحات سالم و ارزان برای جوانان ایجاد نمی‌شود و این در حالی است که گاهی احساس نشاط و شادی را در جامعه ما، به رسمیت نمی‌شناسند.
معضل بیکاری و عدم ایجاد فرصت برای نسل جوان علت اصلی پناه بردن جوانان به شبکه‌های مجازی شده است، البته آموزشهای لازم برای خانواده‌ها از طریق شبکه‌های ملی صورت نمی‌گیرد؛ جوان نیاز به شادی، خندیدن و فراگیری یک‌سری آموزشها دارد و اگر رسانه ما به این نیازها پاسخ ندهد، جوان در خود احساس تنهایی می‌کند و در نتیجه به تلفن همراه پناه می‌برد که مسئولان باید به این نکات توجه کنند.
آیا شما واژه «اعتیاد به فضای مجازی» را برای جوانی که بخش زیادی از زمان خود را صرف شبکه‌های مجازی می‌کند صحیح می‌دانید؟
اعتیاد زمانی است که شخصی به عملی وابسته شده باشد و اگر آن عمل را انجام ندهد، در خود احساس کمبود کند؛ اعتیاد بالاتر از عادت است، در عادت رفتاری، با ترک رفتار صدمه‌ای بر فرد وارد نمی‌شود اما در اعتیاد که به دو بخش جسمانی و روانی تقسیم می‌شود، بر معتاد صدماتی را وارد می‌کند و فضای مجازی، اعتیاد روانی را برای جوانان ما به وجود آورده است.
مشکل اصلی در کشور ما عدم توجه به برخی مشکلاتی است که به آسیبهای اجتماعی تبدیل می‌شود و با آسیبهای اجتماعی به‌صورت سلبی و بی‌توجه برخورد صورت می‌گیرد و باعث به وجود آمدن بحران اجتماعی می‌شود؛ فضای مجازی، آسیب اجتماعی نوپدیدی برای جامعه به‌خصوص نسل جوان است که اگر به‌درستی به آن رسیدگی نشود به بحران اجتماعی تبدیل خواهد شد که صدمات بسیاری را برای جوانان به‌دنبال دارد.
به‌نظر شما فضای مجازی چه تأثیراتی بر سلامت جسم و روان جوانان می‌گذارد؟
با به وجود آمدن فضای مجازی، فاصله‌های دور در سطح جهانی را به یکدیگر نزدیک کرده‌ایم اما در حقیقت دیگر در کنار یکدیگر حضور نداریم و ارتباطات چهره به چهره را از بین برده‌ایم که به‌دنبال آن سلامت جسمی و روانی جوانان به خطر افتاده است.
جوانی که درگیر “سایبرسکس” می‌شود و و با وجود صدها سایت در این زمینه ارضا می‌شود، صدمات جسمی متعددی بر او وارد خواهد شد همچنین انجام بازیهای خشن که باعث افزایش فشار خون در جوان می‌شود و در نهایت متوجه می‌شود که انتظار و توقعی که داشت برطرف نشده است به‌معنای دیگر به نیاز جوان از نظر جسمانی پاسخی داده نشده است.
از نظر روانی باعث می‌شود جوان احساس تنهایی، افسردگی و عدم اعتماد به‌نفس کند؛ در شبکه‌های مجازی به‌خوبی و دروغین می‌توان خود را جلوه داد اما هنگامی که فرد در یک ارتباط چهره به چهره قرار می‌گیرد، حقایق افشا می‌شود و فرد در برخورد واقعی نمی‌تواند آن‌طور که خود را در فضای مجازی نشان داده نمایان کند.
آیا شما موافقید که استفاده ناصحیح از فضای مجازی می‌تواند سلامت اجتماعی جوانان در جامعه را به خطر اندازد؟
بله! سلامت اجتماعی جوانان به‌واسطه فضای مجازی به خطر افتاده است؛ جوان در این فکر است که چطور خود را در جامعه مجازی نشان دهد؛ جوان، جوامع مختلف مانند جامعه دوستی و گروه‌ها را به‌عنوان یک آینه در مقابل خود قرار می‌دهد سپس می‌گوید حال خود را چطور در این جوامع ببینم.
شبکه‌های مجازی چهره واقعی و حقیقی افراد را دروغین نشان می‌دهند؛ در حال حاضر جوانان ما شدیداً مشکل “لایک” را پیدا کرده‌اند و خود را آلوده به “لایک” کرده‌اند در حالی که لایک به آنها یک خانواده و جامعه نمی‌دهد بلکه تنها با لایک کردن اعتماد به نفس کاذب در جوانان ایجاد می‌شود.
در فضای مجازی با انتشار حرفهای دیگران در زمینه‌های مختلف که در نهایت باعث لایک کردن گروه‌های دوستی می‌شود، قدرت تجزیه و تحلیل را از جوانان گرفته است؛ در این شبکه‌ها مشاهده می‌کنیم که هیچ وقت مطلبی از خودشان نمی‌نویسند و بیشتر اوقات “فوروارد” می‌کنند و آن چیزی هم که درباره خود می‌نویسند، چهره به چهره نیست و معمولاً نوع حقیقی خود را جلوه نمی‌دهند.
آقای حریرچی! به‌نظر شما فضای سایبر چه تأثیراتی بر فرهنگ و جامعه ما گذاشته است؟
بررسیها نشان داده است که متوسط مطالعه در کشور روزانه حدود 10 دقیقه است همچنین میانگین مکالمه‌ای که بین افراد خانواده می‌شود در روز بین چهار تا 10 دقیقه است؛ این آمارها نشان دهنده این است که ارتباطات عاطفی بین افراد خانواده کاهش پیدا کرده است و در خانواده‌ها، هرکسی تا وارد خانه می‌شود گوشی در دست می‌گیرد یا از کامپیوتر استفاده می‌کند و وارد فضای اینترنت می‌شود و خود را با این ابزارها سرگرم می‌کنند.
روابط در فضای مجازی به جایی رسیده که دیگر خانواده‌ها حرفی برای صحبت با یکدیگر ندارند؛ این شبکه‌ها آن‌چنان عواطف و احساسات را به‌سمت خود کشانده است که جوانان ما تحت سیطره این شبکه‌ها قرار گرفتند و خانواده دیگر نمی‌تواند نقش خود را به‌خوبی ایفا کند و باعث ایجاد سوء‌تفاهم در جوانان متأهل می‌شود.
با توجه به اینکه امروزه فضای مجازی، بخشی از زندگی بسیاری از افراد مجرد و متأهل شده است، به‌نظر شما چه تأثیرات مخربی فضای مجازی در زندگی این دو دسته دارد؟
فضای مجازی باعث تشکیل خانواده‌های دروغین برای فرد مجرد می‌شود؛ همسر دروغین تشیکل می‌دهد و به‌ظاهر نیازهای عاطفی شخص را حل می‌کند، همچنین برای متأهلها فضایی بالعکس را ایجاد کرده که همانند مجردها رفتار می‌کنند که دیگر احساس مسئولیت در قبال خانواده نمی‌کنند و باعث ایجاد فاصله گرفتن اخلاق در جامعه می‌شود که منجر به شکل‌گیری دوستیهای نابه‌جا و غیراخلاقی می‌شود.
آیا شبکه‌های مجازی می‌تواند منجر به تشدید طلاق‌های عاطفی و در نهایت باعث طلاق واقعی در خانواده‌ها شود؟
طلاق عاطفی به این معنی است که دو نفر در زیر یک سقف با یکدیگر زندگی می‌کنند اما ارتباط عاطفی زوجین به‌مرور زمان به حداقل می‌رسد و پس از اینکه روابط عاطفی آنها کاهش یافت امکان طلاق حقیقی وجود دارد؛ طلاق عاطفی زمانی شکل می‌گیرد که توقعات و نیازهای افراد با استعمال شبکه‌های مجازی افزایش پیدا کند و به‌جای اینکه فرد عواطف و محبت را از همسر خود بگیرد، از طریق فضای مجازی دریافت می‌کند که زمینه را برای طلاق عاطفی فراهم می‌کند و یکدیگر را برای مدتی تحمل می‌کنند و پس از زمانی نهایتاً باعث طلاق توافقی می‌شود که با یکدیگر توافق می‌کنند تا در احساساتی که قبلاً می‌توانستند با یکدیگر تقسیم کنند، شریک نباشند.
استفاده بیش از حد و نامناسب زوجین از شبکه‌های مجازی چه تأثیری بر فرزندان می‌گذارد؟
توجه پدر و مادر به شبکه‌های اجتماعی باعث نادیده گرفتن نیاز فرزندان می‌شود؛ زیرا افراد خانواده مدت زیادی را درگیر فضای مجازی می‌شوند حتی عده‌ای بیش از پنج ساعت به‌روی این شبکه‌ها وقت می‌گذارند و به اصلی‌ترین نیاز فرزند که نیاز عاطفی است توجه نمی‌کنند و این شبکه‌ها، نیاز عاطفی را از فرزندان سلب کرده است.
برای اینکه نیاز عاطفی کودک برآورده شود باید خانواده زمانی را برای آنها اختصاص دهند ولی با وجود این شبکه‌ها زوجین فقط از لحاظ فیزیکی در کنار کودک هستند.
هنگامی که خانواده‌ها گوشی هوشمند را از سن پایین در دست فرزندشان قرار می‌دهند، کودک را وارد دنیای پرخطر مجازی می‌کنند و این در حالی است که اصلاً توجهی به عواقب و صدماتی که این فضا برای کودک در آینده خواهد داشت نمی‌کنند و حتی اگر بخواهند حساسیت به خرج دهند، چطور فرزند را قانع کنند که از این ابزار استفاده نکند زیرا خودشان مشغول استفاده از این دستگاه‌ها هستند.
چه آینده‌ای را برای طلاق‌هایی که زمینه آن فضای مجازی است متصور هستید؟
اطلاع و اگاهی در خصوص فضای مجازی باید از طریق رسانه به خانواده‌ها داده شود؛ قبل از طلاق توافقی، طلاق عاطفی بین زن و شوهر صورت می‌گیرد که شبکه‌های مجازی به‌روی طلاق عاطفی تأثیر مستقیم دارند و می‌تواند باعث کاهش روابط زوجین از لحاظ همراهی و همدلی کردن یکدیگر شود زیرا زن و شوهر برای زندگی کنار هم نیازمند همدلی و همدردی یکدیگرند که فضای مجازی تأثیر مخرب بر این روابط می‌گذارد.
استفاده نابجا و بیش از حد از فضای مجازی خصوصاً شبکه‌هایی که ارتباطات ناپسندی را برقرار می‌کند بر عواطف زوجین تأثیر منفی می‌گذارد و طی مرور زمان فاصله و سوء‌تفاهم ایجاد می‌کند و به‌دنبال آن، خشونتهای لفظی و فیزیکی شکل می‌گیرد و نهایتاً منجر به از هم پاشیدن محیط خانواده می‌شود.
رسانه ملی چه کمکی می‌تواند برای کاهش آسیبهای فضای مجازی کند؟
رسانه ملی باید با خلاقیت و هنرمندی، نیازهایی را که مردم از لحاظ نشاط و شادی دارند برطرف کند.
برنامه‌های رسانه ملی باید جای شبکه‌های اجتماعی را پر کند زیرا در حال حاضر شبکه‌های مجازی جای تلویزیون را پُر کرده‌اند در صورتی که نباید این‌گونه باشد و اگر رسانه ملی در این زمینه احساس مسئولیت می‌کند تا این مشکل نوپدید را حل کند باید با برنامه‌هایی، جایگزین فضای مجازی در میان خانواده‌ها شود البته با استفاده از خلاقیت و هنرمندیهای لازم.
