به سوی نماز جمعه گام بردارید تا آتش جهنم بر شما حرام شود

بصیر، رضا سیفایی/

در بیان فضیلت های نماز جمعه همین بس که نام یکی از سوره های قرآن به نام جمعه است و در این سوره به اهمیت نماز جمعه اشاره می‌کند.

در آیه‌های ۹ و ۱۰ سوره جمعه در قرآن چنین آمده است «ای کسانی که ایمان آورده‌اید چون برای نماز جمعه ندا درداده شد به سوی ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را واگذارید اگر بدانید این برای شما بهتر است و چون نماز گزارده شد در [روی] زمین پراکنده گردید و فضل خدا را جویا شوید و خدا را بسیار یاد کنید باشد که شما رستگار گردید».

در روایات ما نیز از فضایل نماز جمعه احادیث فراوانی ذکر شده که به چند نمونه آن اشاره می‌کنیم.

پبامبر اسلام، نماز جمعه را «حج مساکین» دانسته و آن را «موجب آمرزش گناهان» شمرده است و یا در جایی دیگر می‌فرمایند« سه کار است که اگر امت من پاداش عظیم آن را درک می کردند، برای به دست آوردن آن، ازدحام و قرعه کشی می کردند: 1 – اذان 2 – شتاب در رفتن به نماز جمعه. 3 – در صف اول نماز جمعه و جماعت قرار گرفتن».

در بیان حالات امامان شیعه در مورد نماز جمعه آمده است که حضرت علی (ع) برخی زندانیان را برای شرکت کردن در نماز جمعه آزاد می‌کرد و یا امام موسی کاظم از روز پنجشنبه خود را آمادٔ نماز جمعه می‌کرده است.

امام جعفر صادق نیز می‌فرماید «یاران پیامبر، از روز پنجشنبه برای جمعه آماده می‌شدند چرا که جمعه به خاطر کارهایی که دارد وقت تنگ است».

از علی‌بن‌ابی‌طالب نقل شده است که « چنانچه غذا و دوایی سبب ضعف در شما می‌شود از خوردن آن پیش از نماز جمعه خودداری کنید تا مبادا از شرکت در نماز جمعه محروم شوید» و « کسانی زودتر به بهشت می‌روند که زودتر در نماز جمعه حاضر شوند».

در مجموع فضایلی همچون آمرزش گناهان گذشته، حضور پیوسته در نماز جمعه حج فقراست، کاهش دهنده سختی‌های قیامت، پاداش‌های فراوان در مقابل هر گامی که به سوی نماز جمعه بردارد، خداوند آتش را بر بدن او حرام می‌کند، شتاب کنندگان به سوی نماز جمعه سبقت گیرندگان به بهشت هستند، ترک نماز جمعه به امامت معصومان(ع) در سه هفته متوالی بدون عذر موجب نفاق می‌شود، سبک شمردن آن موجب پریشانی و بی‌برکتی است که در روایات ما در مورد فضیلت‌های دنیوی و اخروی شرکت در نماز جمعه به آن اشاره شده است.

کیفیت نماز جمعه به این صورت است که در ابتدا دو خطبه سخنرانی خوانده شده و پس از آن دو رکعت نماز جماعت به نیت نماز جمعه خوانده می‌شود، این دو رکعت دو قنوت مستحبی دارند یکی پیش از رکوع رکعت اول و دیگری پس از رکوع رکعت دوم.

خطبه‌ها جز نماز بوده که در واقع جایگزین دو رکعت اول نماز ظهر هستند.

پس از ایراد دو خطبه دو رکعت نماز جمعه خوانده می‌شود، خواندن سوره جمعه در رکعت اول و سوره منافقون در رکعت دوم یا سوره اعلی در رکعت نخست و سوره غاشیه در رکعت دوم پس از سوره حمد مستحب است.

همچنین برای خواندن این نماز احکام به خصوصی نیز وجود دارد، برخی از این احکام به اینگونه است که این نماز باید به صورت جماعت خوانده شود و به تنهایی نمی‌توان آن را خواند، حداقل تعداد افراد، برای برپایی نماز جمعه، پنج نفر است، یعنی یک نفر امام، و چهار ماموم، تمام شرایطی که در نماز جماعت باید رعایت شود، در نماز جمعه هم معتبر است.

در نماز جمعه، نمی‌توان نماز جمعه دوم را در محدوده نماز جمعه‌ای که خوانده می‌شود، به جا آورد. دلیل آن این است که نماز جمعه باشکوه برگزار شود و اگر قرار باشد در یک شهر یا در یک محله چندین نماز جمعه برگزار شود تفرقه و پراکندگی صورت گرفته و زمینهٔ وحدت و عظمت مسلمانان از بین می‌رود، بین دو نماز جمعه حداقل باید یک فرسخ فاصله باشد در غیر این صورت نماز جمعه‌ای که دیرتر آغاز شده باطل است.

اهمیت عبادی نماز جمعه موجب شده است تا احادیث بسیار فراوانی در مورد فضیلت آن برای مسلمانان بیان شود، این عبادت نه تنها جنبه دینی دارد بلکه جنبه سیاسی نیز داشته که در قسمت بعدی این نوشتار به بررسی ابعاد سیاسی نماز جمعه می‌پردازیم.