در حالی برخی افراد با فرزند پذیری مجردها مخالفت می‌کنند که سال گذشته محزون، مدیر کل اطلاعات و آمار جمعیت و مهاجرت سازمان ثبت احوال تعداد جوانان در سن ازدواج هرگز ازدواج نکرده را ۱۱ میلیون و ۲۴۰ نفر دانست و اظهار داشت: از این تعداد پنج میلیون و ۵۷۰ هزار نفر مرد و پنج میلیون و ۶۷۰ هزار نفر نیز زنان هستند. تجرد قطعی می‌تواند زمینه‌ساز گرایش بسیاری از زنان به گرفتن فرزند از مراکز بهزیستی باشد؛ همچنین بر اساس آمارها ۲۳هزار کودک بی‌سرپرست و بدسرپرست در کشور وجود دارد.
فرزندخواندگی چیست؟
فرزندخواندگی داستان کهنه‌ای دارد شاید به قدمت تاریخ. حتی روزگاری که قانون نوشته‌شده‌ای وجود نداشت، اعضای قبیله نمی‌گذاشتند کودکی بی‌سرپناه بماند. منهای پیشینه تاریخی ماجرا، همیشه فرزندخواندگی راه‌حل زوج‌هایی بوده که بچه‌دارشدن قسمتشان نشده است.
فرزندخواندگی عبارت است از اعطای سرپرستی کودکان بدون سرپرست و به تازگی بدسرپرست تحت پوشش بهزیستی، به خانواده‌های متقاضی که واجد الشرایط قانون باشند. تا پیش از این کودکانی به فرزندی سپرده می شدند که والدین یا جد پدری آنها، شناخته شده نبود ولی به تازگی همه کودکان تحت پوشش بهزیستی به فرزندی سپرده می شوند. از طرف دیگر این کودکان باید تحت سرپرستی سازمان بهزیستی قرار گرفته باشند.
به عبارتی قبل از سپردن کودکان به فرزندی این کودکان باید از طریق مراجع قضائی در اختیار سازمان بهزیستی قرار گیرند و مهم‌تر اینکه این کودکان باید به خانواده‌هایی سپرده شوند که قانون تعیین کرده است. با وجود این، خانواده‌ها تلاش می کنند کودکانی را به فرزندخواندگی انتخاب کنند که کلیه تلاش‌ها و کوشش‌های حرفه‌ای برای شناسایی والدین و بازگشت کودک به خانواده در مورد آنها موثر واقع نشده باشد.
انتظار ۱۰ ساله برای پذیرش فرزند
شرایط فرزندخواندگی از گذشته تا امروز سخت بوده و هست و دلیل آن هم پیچ و خم هایی است که در مسیر پذیرفتن کودک بی‌سرپرست یا بدسرپرست وجود دارد. در این میان حتی تصویب قانون جدید نیز نتوانسته تغییری در این سختی ایجاد کند. بر اساس آمار بیش از ۶۵ درصد افراد درخواست سرپرستی دختران را دارند، و بیش از ۹۵ درصد افراد نیز خواهان کودکان زیر یک سال هستند.
چنین گرایشی در بین فرزندپذیران در عمل باعث طولانی شدن دوره انتظار افراد می‌شود و کودکان بالای یک سال نیز، شانس زندگی در خانواده را از دست می‌دهند.
زوج جوانی که در ترکیه زندگی می کنند و متقاضی فرزندخواندگی هستند در این باره می گویند: سال گذشته وقتی شنیدیم شرایط فرزندخواندگی عوض شده و به ایرانیان مقیم خارج هم فرزند می دهند دست به کار شدیم و در سفری به تهران و مراجعه به بهزیستی به دادگاه فرستاده شدیم و آنجا شرایط ما بررسی شده و بعد از دریافت مدارک از سال گذشته تا امروز هر وقت تماس می‌گیریم به ما اعلام می شود شما در نوبت هستید.
آنها ادامه می دهند: یکی از اقوام ما ۹ سال در ایران در نوبت بود تا سرانجام سال گذشته توانست پسری یک ساله را به فرزندی قبول کند. این زوج جوان مسیر طولانی فرزندخواندگی را مهم‌ترین مشکل بحث فرزندخواندگی می‌دانند و می‌گویند: اگر کسی بخواهد ۱۰ سال صبر کند تا فرزندی داشته باشد طبیعی است قید این کار را می زند یا به راه‌های غیرقانونی سرپرستی مانند خرید کودک رو می آورد! آنها ادامه می دهند: این در حالی است که در این کار سختی های دیگری هم وجود دارد؛ به نام کردن ثلث اموال و مهم‌تر از همه نگرانی بابت پیدا شدن خانواده کودکی که دیگر فرزند شماست و ممکن است این نگرانی تا آخر عمر رهایتان نکند.
آنها تصمیم جدید مبنی بر فرزندخواندگی برای کودکان بدسرپرست در کنار بی‌سرپرست را نسنجیده می دانند و می گویند: با این کار فرد باید هر لحظه تصور کند فردی الان در خانه‌اش را می‌زند و حتی اگر بچه‌اش را نخواهد دنبال پول است و زندگی در این تشویش دائمی سخت است.
برخوردهای سلیقه‌ای با فرزندخواندگی دختران
یکی از مفاد اصلی قانون جدید حق سرپرستی برای مادران مجرد است. قانونی که سر و صدای زیادی به پا کرد. بعد از تصویب این قانون، طباطبایی، عضو کمیسیون حقوقی قضائی مجلس نهم، در واکنش به واگذاری فرزند به دختران مجرد، تصریح کرد: «این اقدام اساسا با فلسفه فرزندخواندگی مغایرت دارد، چرا که فرزندان بی‌سرپرست نیازمند عاطفه پدر و مادری هستند، در حالی که یک دختر مجرد به تنهایی نمی‌تواند نقش پدر و مادر را برای کودک ایفا کند».
برخی از چهره های دینی و مذهبی و حتی ائمه جمعه هم به این طرح اعتراض کردند و به نظر می رسد این اعتراضات به بار نشسته است. آنها معتقد بودند با ترویج این قانون سبک زندگی آمریکایی زنان مجرد تبلیغ می شود و دخترانی که توسط این مادران تربیت می شوند مرد گریز خواهند شد.
به نظر می رسد بهزیستی هم چندان روی خوشی به این طرح نشان نداده و از فرزندخواندگی دختران مجرد چندان استقبال نمی کند، زیرا در حالی که اعلام می شود اولویت فرزندخواندگی با دختران مجرد است بسیاری از آنها حتی در نوبت هم قرار نمی گیرند.
زهرا ۴۵ ساله و مجرد است. او به همراه خواهر ۵۶ ساله‌اش که او هم مجرد است از سال گذشته تا امروز بارها برای فرزندخواندگی به بهزیستی مراجعه کرده اند. او در این‌باره می‌گوید: در شروع باید درخواستی کتبی خطاب به رئیس اداره بهزیستی شهرستان محل سکونت خودتان بنویسید.
در نامه باید تصریح کنید که «تمایل به سرپرستی یک کودک (دختر یا پسر) در گروه سنی…» دارید. در پایان نیز، آدرس محل سکونت و شماره‌های تماس خود را عنوان می‌کنید. او می افزاید: پس از تنظیم درخواست و ارائه آن به اداره بهزیستی محل سکونت، این درخواست به معاونت اجتماعی اداره بهزیستی شهرستان ارجاع می‌شود. مصاحبه اولیه با شما انجام می‌شود تا از وجود صلاحیت‌ها در شما اطمینان حاصل شود.
تشخیص نهایی صلاحیت بر عهده دستگاه قضائی است و مصاحبه بهزیستی و بازدید از محل سکونت، به منظور بررسی‌های اولیه و معرفی به دادگاه برای رای مبنی بر صلاحیت‌های قانونی خانواده فرزندپذیر است. او ادامه می دهد: در حدود یک سال است در همین مرحله مصاحبه مانده ایم و هر اندازه هم تلاش می‌کنیم نتیجه‌ای ندارد.
بهزیستی نامه ما را به دادسرا نمی فرستد و دلیل آن هم دختر بودن و مجرد بودن ماست. با اینکه در مرحله مصاحبه با ما عنوان شد مشکلی وجود ندارد، بعد از آن هر بار برای پیگیری کار مراجعه کردیم عنوان کردند تشخیص نهایی صلاحیت بر عهده دستگاه قضائی است و احتمالا صلاحیت تایید نشده است. این در حالی است که هر دوی ما معلم هستیم و هیچ سوء سابقه ای نداریم.
فرزندپذیری مجردها در اولویت نیست
حتی اگر به سایت سازمان بهزیستی هم مراجعه کنید در بخش شرایط فرزندخواندگی هیچ ردی از این قانون جدید به چشم نمی خورد و هنوز هم شرایط فرزندخواندگی در سایت رسمی سازمان بهزیستی همان شرایط قبلی است. ماه گذشته جعفر شریبانی مسئول روابط عمومی بهزیستی استان تهران از موفقیت پنج دختر مجرد بالای ۳۰ سال برای سرپرستی فرزند از سال ۹۴ تاکنون خبر داد و گفت: تاکنون ۶۲ دختر مجرد متقاضی فرزندخواندگی بودند که از این تعداد تنها پنج نفر موفق به دریافت فرزند شدند.
در تماس با روابط عمومی سازمان بهزیستی یکی از کارکنان سازمان که حاضر نشد نامش فاش شود می گوید: اولویت اول سازمان بهزیستی برای تحویل کودکان زیر دو سال با خانواده‌ها و زوج‌هاست. نه اینکه به دختران مجرد فرزند داده نشود ولی به دلیل مخالفت های زیادی که به لحاظ فرهنگی با این سرپرستی شد روند آن با کندی بیشتری انجام می شود.
او درباره کم بودن دلیل استقبال زنان جوان از این طرح و ثبت‌نام می‌افزاید: دختران مجرد زیادی برای فرزندخواندگی مراجعه می کنند که حتی در نوبت انتظار هم قرار داده نمی‌شوند، زیرا عنوان شد این طرح به لحاظ شرعی مشکل دارد. بنابراین فقط دخترانی در دادگاه تایید صلاحیت می‌شوند که از نظر شرعی تایید شده باشند.
او در مورد اینکه بر اساس چه قانون شرعی و چه کس یا کسانی تشخیص می دهند که این افراد قابل تایید هستند می‌گوید: امور مربوط به فرزندخواندگی در هر استان فقط از طریق کمیته ستادی استان و توسط کمیته شبه خانواده استان انجام خواهد گرفت. اعضای این کمیته شامل مدیرکل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، کارشناس شبه خانواده استان، کارشناس فرزندخواندگی، مددکار و کارشناس حقوقی استان است./آ
