نوروز ، زاینده سرمایه اجتماعی

بصیر/

‏‌ای ز تو نور دل و دیدار ما

گردش اندیشه‌ی بیدار ما

‌ای ز تو رویان زمستان و بهار

‌ای تو گرداننده ی لیل و نهار

‌ای زتو تغییر حال و سال‌ها

حال ما را کن تو خوش‌تر حال‌ها

صدای پای بهار به گوش می‌رسد، جوشش بهار، انجماد زمستانی را می‌شکند تا به تازگی دمیدن نفس نو بیانجامد و طنین شادی در طبیعت جاری شود. ‏هر بهار، موعدی است برای تازه شدن و هر نوروز امید آفرین؛ جان طبیعت که زنده می‌شود، گویی شور و اشتیاق را در انسانها برمی انگیزد تا در گذشته نمانند و برای آینده بهتر تلاش کنند. ‏

‏ هرچه از عمر نوروز می‌گذرد، جوان‌تر، شاداب‌تر و باشکوه‌تر می‌شود. به تعبیر استاد بقایی ماکان، حتی در بدترین و وحشتناک‌ترین ایامی که بر این ملت گذشت، یعنی آن زمانی که مغولان آمدند و کشتند و بردند و در آن هنگام که تیغ یأس و مصیبت را با گلوی این قوم آشنا ساختند، باز هم نوروز، مردم این سرزمین را به حال خود رها نکرد و نور امید را به قلب‌هایشان تابانید. ‏

نوروز با ظهور خود تحول و دگرگونی را صلا می‌زند، زندگی را فریاد می‌کند، دوستی‌ها را تجدید می‌نماید، افسردگی‌ها را می‌کاهد و بر روشنایی روز می‌افزاید. نور امید به دل‌ها می‌تاباند قصه عاشقی می‌خواند، پنجره‌ها را می‌گشاید تا نسیم زندگی در زوایای روحمان جای گیرد. خاک به یمن قدرت اش جان می‌یابد. بوستان را طراوت و کشت را برکت می‌دهد. شاخه‌های خزان زده درخت زندگی را حیاتی تازه می‌بخشد، تولدی دیگر را نوید می‌دهد و خانه تکانی را به مفهوم عام تعلیم می‌دهد و… پس تا زمانی که زندگی هست، نوروز نیز خواهد بود. به عبارت دیگر نوروز، خود زندگی است. ‏

از سوی دیگر گذشت زمان، گذشت منابع تجدیدناپذیر است. دکتر امیدعلی مسعودی در یادداشتی آورده است: برخی منابع را می‌توان دوباره به دست آورد، اما زمان را نمی‌توان باز تولید کرد. برای بازتولید مجازی زمان، شاید یک راه وجود داشته باشد و آن تجدید رابطه‌ها و برقراری مجدد ارتباط انسان‌ها با یکدیگر است. در مدل ارتباطی ما ایرانیان مسلمان، نوروز یعنی دیداری دوباره با رویش و جوشش زمان از کانال عید دیدنی‌ها؛ اسلام یک خط ارتباطی با عنوان صله رحم را برای ما ترسیم کرده است. بهار فرصت تازه‌ای برای پیوند مجدد میان خویشان و نزدیکان است. ‏امروز متأسفانه از تجدید دیدارها امتناع می‌کنیم، ارتباط گریز شده‌ایم. از ارتباطات سنتی خود فاصله گرفته‌ایم. همدیگر را کمتر می‌بینیم و کمتر با یکدیگر سخن می‌گوییم. ‏

‏اگرچه مشکلاتمان بیشتر شده است، اما هنوز هم حتی برای حل آن‌ها با یکدیگر ارتباط برقرار نمی‌کنیم. ‏فراموش نکنیم که هر نوروزی یک آئین ارتباطی است و از طریق ارتباطات، همدلی و اعتماد که مضمون اصلی سرمایه اجتماعی است، ایجاد می‌شود. اندیشمندان با بررسی عوامل گوناگون دخیل در توسعه جوامع، نهایتاً به این نتیجه رسیده‌اند که اگر سرمایه طبیعی، انسانی و فیزیکی در اختیار یک جامعه باشد، اما سرمایه اجتماعی وجود نداشته و یامیزان آن کم باشد، پیشرفت و توسعه خیالی خام و سراب گونه خواهد بود.

سرمایه اجتماعی چند مؤلفه دارد که عبارتند از اعتماد، مشارکت‌جویی، مسئولیت‌پذیری، همکاری و رعایت حقوق یکدیگر و…… که مهمترین آنها اعتماد است و ابعاد گسترده‌ای را شامل می‌شود. ‏با کمال تاسف باید اذعان کرد که در جامعه ما سرمایه اجتماعی به دلایل گوناگون رو به فروپاشی است. شاخص درصد تعداد چک‌های برگشتی، شاخص تلفات جاده‌ای، آمار بالای طلاق، میزان بالای قانون‌شکنی، افزایش جرم و جنایت و…. که هیچکدام زیبنده نظام اسلامی ما نیست. ادعای نگارنده این است: مهمترین عامل کاهش سرمایه اجتماعی که نتیجه آن فقدان اعتماد و در مرحله بعد مسئولیت‌پذیری و مشارکت جویی و…… می‌باشد، بحران در «ارتباطات انسانی» است. ‏

خوشبختانه نوروز و بهار طبیعت این فرصت طلایی را برای فارسی زبانان و بخصوص هم میهنان فراهم ساخته تا در پرتو دید و بازدیدها و نشست و برخاست‌ها، کینه‌ها و نفرت‌ها را از دل‌ها بزدایند و با خانه تکانی قلب و روح خود رشته‌های وصل را مستحکم سازند. باشد که به برکت نوروز سرمایه اجتماعی در جای جای ایران زمین افزایش یابد. ‏‏ جای بسی افتخار است که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در تاریخ چهارم اسفند۱۳۸۸ روز اول فروردین (۲۱ مارس) هر سال را در چارچوب فرهنگ صلح به عنوان «روز جهانی نوروز» به تصویب رساند و در تقویم خود جای داد. ‏

در اطلاعیه دفتر روابط عمومی مجمع عمومی سازمان ملل آمده است که امروز بیش از ۳۰۰ میلیون نفر در ایران، افغانستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان و سایر کشورهای آسیای میانه و قفقاز در منطقه بالکان، حوزه دریای سیاه و خاورمیانه آغاز فصل بهار را با سنت باستانی عید نوروز که تاکیدی بر زندگی در هماهنگی و تعادل با طبیعت است، جشن می‌گیرند. در مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز جشنی با ریشه ایرانی که قدمتی بیش از سه هزار سال دارد، توصیف شده است. ‏

علاوه بر آن در تاریخ ۸ مهر ماه همین سال عید نوروز به عنوان «میراث فرهنگی و معنوی بشر»، در شاخه آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) به ثبت رسیده بود. ‏

بنابراین باید به نوروز زیبا خوش آمد گفت و امید داشت تا به یمن قدمش نسیم مهر و رحمت، دوستی، صلح و همبستگی اجتماعی در سپهر جهان و در میان هم میهنان وزیدن گیرد. ‏

فرا رسیدن بهار زیبای طبیعت و نوروز خجسته را به هم‌میهنان عزیز تبریک و تهنیت عرض نموده. امیدواریم سال ۱۳۹۳ سالی سرشار از برکت و رحمت باشد.

‏‏ گفت پیغمبر به اصحاب کبار

تن مپوشانید از باد بهار

‏ آنچه با برگ درختان می‌کند

با تن و جان شما آن می‌کند