بازی سیاسی با آسیب‌های اجتماعی
بصیرنیوز، گورخواب‌های شهریار و کارتن خواب‌های تهران، داغ‌ترین سوژه چند روز اخیر کشور بودند. سوژه‌ای که دامنه آن از پاستور تا خیابان بهشت و میدان بهارستان و از عالم هنر تا سالن نشست خبری بازی نیمه نهایی جام حذفی فوتبال کشور رفت و از حجت الاسلام «حسن روحانی» تا «امیر قلعه نویی» درباره آن اظهار نظر کردند. ماجرا البته وقتی جالب‌تر شد که یک کاریکاتوریست که پیش از این با کتابش یعنی «من گوساله‌ام» وکمپین «پدرسگ‌ها» خبرساز شده بود،در صفحه اینستاگرام شخصی‌اش، خواستار «عقیم سازی» کارتن خواب‌ها به دلیل داشتن «ژن ضعیف» شد و البته به فاصله چند ساعت و پس از واکنش‌های گسترده در مخالفت با این پست، مجبور به عقب نشینی و توجیه موضوع شد. این اتفاق‌ها، سبب شد تا بار دیگر، پای مساله ساماندهی آسیب‌های اجتماعی به سوژه‌های مهم کشور باز شود. موضوعی که بارها از سوی رهبر انقلاب نیز مورد مطالبه جدی قرار گرفته است.
انتشار گسترده عکس های این گزارش در شبکه‌های اجتماعی، آن قدر فراگیر شد که فقط در عرض چند ساعت، واکنش‌های مسوولان، مدیران و شخصیت‌های مختلف را در پی داشت. آن قدر که رییس جمهور هم روز نهم دی ماه در نشست تخصصی جامعه نظارت و بازرسی دولت که در محل اجلاس سران برگزار شد، اشاره‌ای جالب و البته عجیب به این ماجرا داشت.
از جمله، مشاور وزیر کشور و معاون امور سازمان‌های مردم نهاد مرکز امور اجتماعی وزارت کشور که از 5 آسیب اجتماعی عمده به عنوان اولویت‌های اصلی خروجی این جلسه‌ها یاد کرده بود. آقای «بهمن مشکینی» فروردین ماه امسال گفته بود:« اعتیاد، حاشیه‌نشینی، نقاط بحرانی شهری، فساد اخلاقی و طلاق اولویت‌هایی بودند که به اعضای ستاد مأموریت داده شد تا بدان‌ها توجه کنند و برای اینکه هماهنگی‌های مختلف صورت گیرد، شورای اجتماعی کشور این کار را مدیریت و هماهنگی می‌کند.»
اعتراض« بهشت» به بی توجهی دولت
یک روز پس از سخنرانی رییس جمهور، رییس کمیته اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران به بی توجهی دولت در موضوع آسیب‌های اجتماعی واکنش نشان داد. خانم «فاطمه دانشور» با انتقاد از دولت در تنظیم برنامه ششم توسعه، به خبرگزاری «مهر» گفت:«در این زمینه اشاره مستقیمی به بحث کاهش آسیب‌ها نشده است که امیدواریم در تصویب این برنامه نمایندگان مجلس تمهیدات لازم را اتخاذ کنند.»
دانشور البته به موضوع بی خانمان‌ها و کارتن خواب‌های زن، به عنوان یکی از آسیب پذیرترین قشرها نیز اشاره کرد و گفت:« متاسفانه آمارهایی که اعلام می‌شود نشان می‌دهد تعداد زنان کارتن خواب رو به افزایش است و در صورتی که دولت و شهرداری ورود جدی نداشته باشند در آینده تعداد آنها بیشترمی‌شود.»
او با بیان اینکه سازمان‌های حمایتی از جمله کمیته امداد و سازمان بهزیستی باید در بحث زنان سرپرست خانوار و همچنین کودکان کار و خیابانی برنامه‌های ویژه داشته باشند،گفت: «کمیته امداد و بهزیستی هر یک وظایفی در جامعه به عهده دارند و می‌توان با ورود جدی از افزایش آسیب‌ها جلوگیری کنند.»
دانشور به لزوم افزایش گرمخانه‌ها برای افراد بی پناه وجامانده درراه هم این طور اشاره کرد: «متاسفانه محل‌های مناسبی برای زنان دیده نشده است که امیدواریم شهرداری تهران تمهیداتی را برای این موضوع در فصل سرما داشته باشد.»
19 گرمخانه و 50 اتوبوس برای کارتن خواب‌های تهرانی
چند ساعت پیش از آن که گفت و گوی دانشور با «مهر» روی خروجی این خبرگزاری برود و در اولین ساعت‌های بامداد پنج شنبه، شهرداری تهران میزبان حدود 30نفر از خبرنگاران و عکاسان رسانه‌های مختلف بود تا ضمن بازدید از دو مرکز ویژه ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی تهران، از نزدیک با فعالیت‌های شهرداری تهران در این حوزه آشنا شوند.
اما نکته جالب در این برنامه شبگردی، حرف‌ها و آمار مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران بود. آقای «رضا قدیمی» در این بازدید، با اشاره به آمار کارتن خواب‌های پایتخت گفت:« بر اساس آمار ما در شهر تهران حدود 6 هزار کارتن خواب وجود دارد که در روزهای سرد و بارندگی‌ها حداکثر این نفرات به گرمخانه‌ها مراجعه می‌کنند. در حال حاضر در شهر تهران 19 مددسرا داریم که این معتادان و کارتن‌خواب‌ها را در خود جای داده‌اند. با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، تعدادی از این مددسراها به نوجوانان، تعدادی به بانوان و نیز تعدادی ازجمله گرمخانه خاوران به مردان با سنین بالاتر اختصاص داده شده است. این افراد هریک به گونه‌ای به هر دلیل فاقد سر پناه هستند.»
او با بیان این که پذیرش افراد در گرمخانه‌ها بر اساس حفظ احترام و حرمت آنها خواهد بود، افزود: «در گرمخانه‌ها، افراد هنگام مراجعه علاوه براستحمام مورد معاینه پزشکی قرار می‌گیرند و در صورت سلامت می‌توانند شب را در گرمخانه سپری کنند. البته در صورت تمایل می‌توانند طول روز را هم بمانند ولی خود این افراد چون مصرف کننده اند صبح‌ها اینجا را ترک می‌کنند؛ اما افرادی که بیماری داشته باشند به بیمارستان منتقل می‌شوند. شهرداری تهران هفتگی حدود 30 میلیون تومان برای درمان این افراد هزینه می‌کند.»
مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران با بیان این که 80 درصد کارتن‌خواب‌ها در تهران، شهرستانی هستند هم گفت: «20 درصد از این کارتن‌خواب‌ها که اکثراً معتادند، هیچ تمایلی به ترک اعتیاد ندارند.»
قدیمی البته از عدم همراهی برخی سازمان های دولتی در ساماندهی آسیب های اجتماعی هم گلایه کرد و گفت:« در مددسراهای شهرداری تهران ۶ هزار کارتن‌خواب و معتاد روزانه در فصل زمستان پذیرش می‌شوند که خدمات بهداشتی، درمانی و مشاوره‌ای دریافت می‌کنند؛ اما هیچ دستگاه ذیربطی اعم از بهزیستی و سایرنهادها به ما کمک نمی‌کند. با این حال دست یاری و کمک به سوی همه ارگان‌های ذیربط دراز می‌کنم. »
چرا مسوولان از نزدیک آسیب‌ها را نمی‌بینند؟
اما این، تنها واکنش شهرداری تهران برای نشان دادن عملکردش در حوزه ساماندهی آسیب های اجتماعی و تنها ماندنش در این راه نبود. چرا که شهردار تهران نیز در بخشی از یادداشت انتقادی‌اش درباره این قضیه، نوشت:« مسوولان باید این آسیب‌ها و معضلات را از نزدیک ببینند و با آنها زندگی و برای آنها چاره اندیشی کنند نه آنکه بعد از انتشار وسیع در فضای مجازی از نامه یک هنرمند از آن فجایع مانند گورخوابی مطلع شوند.»
دکتر «محمدباقر قالیباف» در بخش دیگری از این یادداشت نوشت:« همه دولت‌ها درباره این زخم کهنه نقش دارند اما قطعاً این معضلات محصول نوع نگاه سرمایه‌داری و اشرافی در اداره کشور و جامعه است.گورخوابی بخش عریان و عیان این معضلات است و این مدل مدیریت کشور آسیب‌ها و معضلات پنهانی نیز به همراه خود دارد که ضربات کاری‌تری بر پیکره این نظام وارد می‌کند.»
قالیباف البته طعنه‌ای هم به سیاسی کردن ماجرای گورخوابی ها توسط بعضی از دولتی‌ها زد و نوشت:«سوء‌استفاده از درد مردم در دعواهای سیاسی ظلم است اما سخن نگفتن و ریشه‌یابی نکردن این معضلات هم صرفاً با بهانه برچسب سیاسی زدن ظلم دیگری است.»
گورخواب ها معتاد متجاهر بودند
در سوی دیگر ماجرا، وزیر کشور نیز به مساله گورخواب‌ها واکنش نشان داد. آقای «عبدالرضا رحمانی فضلی» در حاشیه هشتاد و ششمین جلسه شورای اجتماعی کشور که چهارشنبه در وزارت کشور برگزار شد، گفت: «ظرفیت نگهداری معتادان متجاهر حدود 500 نفر بود اما در تهران به 10 هزار نفر افزایش پیدا کرده است و 7500 معتاد متجاهر در داخل گرمخانه‌های شهرداری و بهزیستی و اماکنی که در نظر گرفته‌ایم نگهداری و پذیرایی می‌شوند که هزینه نگهداری آنها روزانه حدود 15 هزار تومان است. »
رحمانی فضلی این را هم گفت که بعضی از کارتن‌خواب‌ها تمایلی به سپری کردن شب های سرد در گرمخانه‌ها ندارند. او گفت:«کسانی که به گورستان‌ها برای خواب پناه می‌برند معتادند و حاضر نیستند به گرمخانه‌ها و اردوگاه‌ها مراجعه کنند. بنابراین خودشان فرار می‌کنند و به جاهایی می‌روند که دیده و دستگیر نشوند. این در حالی است که پیش از این هم شهرداری و هم سازمان بهزیستی به طور رسمی اعلام کرده‌اند که در صورت مشاهده چنین افرادی در داخل شهر این افراد را معرفی کنید تا این معتادان در مکان‌های در نظر گرفته شده اسکان داده شوند.»
به هرحال، به نظر می‌رسد ساماندهی آسیب‌های اجتماعی به ویژه در پایتخت، بیشتر از آن که نیازمند نامه یک هنرمند و سخنرانی‌هایی احساسی باشد، نیازمند حضور میدانی در این عرصه است. عرصه‌ای که به گواه بسیاری از آمار و ارقام ارائه شده، دستگاه‌های متولی این امر، شهرداری تهران را در این حوزه تنها گذاشته‌اند و برخی دیگر نیز تلاش می‌کنند تا با بهره برداری‌های سیاسی، این ماجرا را به انتخابات پیش رو گره بزنند. موضوعی که نشان می‌دهد برای این عده، گورخوابی و کارتن خوابی، نه یک معضل اجتماعی بلکه ابزاری برای رسیدن به مقاصد سیاسی است.
