علت تکرار برخی از آیات یا جریانات در قرآن کریم چیست؟
بصیرنیوز،قرآن کتاب تربیت است و تربیت بر ذکر و یادآوری و تکرار است. اما در قرآن تکرار به معنایی که در ذهن ما است، وجود ندارد زیرا در هر موردی که مثلا داستان موسی بیان شده، گوشه‌ای از آن برای بیان پیامی خاص بیان شده و در جاهای دیگر از زاویه‌های دیگر برای رساندن پیام‌های دیگر؛ و چون تکرار معهود و متعارف، در قرآن نیست و هر موردی پیام و نکته خاص خود را دارد و در هر بار با تامل خواندن هم ، تلاوت کننده به نکته‌های جدیدی دست می‌یابد، به همین جهت تلاوت کننده از تلاوت‌های پی در پی خسته نمی‌شود بلکه قرآن همیشه برای او جدید و دارای پیام‌های جدید است.
اگر در داستان حضرت موسی در مواضع مختلف دقت کنید، می‌بینید در هر موردی یک زاویه روشن و بیان شده و از آن درس‌هایی ارائه شده که در موارد دیگر، آن زاویه مدنظر نبوده و زاویه دیگری مورد نظر واقع شده است.
اگر با تامل به این نکته به قرآن مراجعه کنید، تکرار نمی‌یابید و اگر تکرار یافتید، با ما هم در میان بگذارید.
البته جمله‌های تکراری در قرآن هست، ولی همین جمله‌ها، مفهوم‌ها و مفاد مختلف دارند. در مواردی هم تاکید است که تکرار را لازم می‌سازد.
بعضى از مفسران بر این اعتقادند که یک آیه در هر بار تکرار، معناى ویژه‌اى را القا مى‌کند.(۱)
برخی از حکمت های تکرار در قرآن:
۱. آیاتى که تکرار شده‌اند، هر کدام اهداف خاصى را تعقیب مى‌کنند. این گونه نیست که آیات تکرارى، همه یک مسأله را مورد بررسى قرار دهند، بلکه آیات قرآن کریم به مناسبت‌هاى مختلف مکرر شده است.
۲. تکرار در ارائه اندیشه‌ها و آراى مشخص به مردم، به استقرار و تثبیت آن‌ها در ذهن‌ها مى‌انجامد.
۳. «تکرار»، یادگیرى را ـ اعم از این که آموخته انسان یک عادت نیک باشد یا زشت ـ آسان‌تر مى‌کند. گاهى متکلم ناچار مى‌شود که عین لفظ یا جمله را به خاطر اهمیت یادگیرى تکرار کند.
۴. در تکرار یک جمله در طول سخن، نوعى تأثیر خطابى وجود دارد که عرب‌ها بیشتر با آن آشنا هستند و این کار، در جریان ایراد خطبه و سرودن شعر در میان عرب‌ها مرسوم بوده است و این مسأله در آیات قرآن، به فصاحت و بلاغت قرآن کریم -که در محل خود ثابت شده- بازگشت مى‌کند.
۵. ارائه برخى حوادث یا اندیشه‌ها به شکل‌هاى گوناگون و عبارت‌هاى مختلف، باعث جلب توجه و تنوع مى‌شود و از خسته شدن شنونده و یکنواختى کلام جلوگیرى مى‌کند.
۶. قرآن کریم، مسایل مورد ابتلاى مردم و جریان‌هاى عبرت انگیز را زیاد تکرار کرده، به طور مثال: داستان حضرت موسى(علیه السلام) و قومش را در آیات زیادى یادآور شده است. خداوند مى‌فرماید: «و لقد صرّفنا فى هذا القرءَان لیذّکّروا و ما یزیدُهُم إلاّ نُفُورا; به راستى، ما در این قرآن حقایق را گوناگون بیان کردیم تا پند گیرند ولى آنان جز نفرت نمى‌افزاید»
۷. با توجه به این که در بعضى موارد، بین آیات و سوره‌ها فاصله وجود دارد، تکرار، نقش مهمى در ایجاد ارتباط با طرح مسایل به وسیله قرآن داشته و براى ناقص نماندن مفهوم بحث، تکرار لازم و ضرورى مى‌شود(۲)
پی‌نوشت‌ها:
۱. تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران، ج ۲۵ ، ص ۴۳۱
۲. قرآن و تبلیغ ، محسن قرائتى ، ص ۱۹۲ و ۱۹۴، مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
