آنچه درباره دیابت باید بدانیم؛ بیماری تلخ

دیابت تیپ یک: 5 تا 10 درصد افراد مبتلا به دیابت را تشکیل می‌دهد. این نوع دیابت در سنین 12 تا 14سال بیشترین فراوانی را دارد. ژنتیک در ایجاد آن ممکن است مؤثر باشد. سیر ایجاد بیماری ناگهانی است. علت ایجاد این نوع از دیابت برانگیخته شدن ایمنی بدن علیه سلول‌های پانکراس است که تولید‌کننده انسولین هستند. بنابراین انسولین این افراد پایین‌تر از حد نرمال است و برای درمان از انسولین استفاده می‌شود.

دیابت تیپ دو: 90 تا 95درصد افراد دیابتیک مبتلا به این تیپ هستند. شیوع آن اکثراً در بالای 40 سال اتفاق می‌افتد. در اکثر این افراد زمینه ژنتیکی وجود دارد. میزان انسولین در این افراد معمولاً بالاتر از افراد عادی است ولی مقاومت سلول‌ها در برابر انسولین افزایش یافته است و به انسولین برای جذب قند از خون پاسخ نمی‌دهند. میزان این مقاومت در طول بیماری ثابت نیست و به مرور زمان افزایش می‌یابد. سیر ایجاد بیماری کُند و مزمن است و سال‌ها طول می‌کشد. ممکن است بیمار تا سال‌ها مبتلا باشد ولی علامت نداشته باشد و متوجه بیماری نشود به‌طوری که برخی از آمارها حاکی از آن است که 50 درصد افراد مبتلا به دیابت از بیماری خود بی‌اطلاع‌اند. علایم، معمولاً زمانی بروز می‌یابد که قند بیش از حد بالا رفته است. بعضی از مهم‌ترین علایم آن شامل ادرار زیاد، پرنوشی و افزایش وزن است. نکته مهم این است که وجود این علایم به تنهایی نمی‌تواند نشانه بیماری باشد و حتماً آزمایش‌های قند خون برای تشخیص ضروری است.

دیابت، یک بیماری با علل و زمینه‌های متفاوت است. از جمله زمینه‌های ایجاد کننده این بیماری می‌توان به سابقه خانوادگی، تغذیه پر کالری، عدم تحرک و… اشاره کرد. یک باور اشتباه این است که این بیماری صرفاً مرتبط با قندهای ساده است در صورتی که تمام مواد حاوی کالری نظیر چربی، پروتئین و کربوهیدرات در صورت استفاده بیش‌از حد می‌توانند سبب افزایش وزن و افزایش ریسک ابتلا به دیابت در افراد مستعد شوند.

افزایش قند خون در این افراد ممکن است تا سال‌ها بدون علامت باشد. آنچه سبب نگرانی کادر درمانی نسبت به این بیماری می‌شود صرفاً افزایش قند خون نیست بلکه عوارض زیادی در اثر این افزایش ایجاد می‌شود که جدی و قابل توجه است. در ادامه به برخی از این عوارض اشاره می‌شود.

مشکلات عصب محیطی: این عارضه با احساس مورمور در اندام‌های انتهایی مثل دست و پا شروع می‌شود و به سمت دردهای شدید پیش می‌رود. علت ایجاد این عارضه آسیب به عروق ریز است که مسوول خون‌رسانی است. در ادامه اعصاب این ناحیه کاملاً نکروزه و بی‌حسی ایجاد می‌شود که نشانه پیشرفت این عارضه است. در این مرحله احتمال ایجاد پای دیابتی و نیز عفونت وجود دارد که در نهایت به قطع عضو می‌انجامد. برخی آمارهای جهانی عنوان می‌کنند که دیابت علت یک میلیون قطع عضو در سال است.

عارضه دیگر این بیماری کاهش حرکات دستگاه گوارش که در نهایت ممکن است به فلج معده بیانجامد که در نتیجه‌کاهش خون‌رسانی به اعصاب دستگاه گوارش اتفاق می‌افتد. احتباس ادراری نیز ناشی از اختلال در عملکرد اعصاب مثانه است.

مشکلات چشمی: دو علت شایع کوری در دنیا دیابت و فشار خون زیاد است که بر اساس برخی گزارش‌ها، دیابت در ایران شایع‌ترین علت نابینایی و کم بینایی است. این مشکل به علت آسیب به عروق ریز شبکیه ایجاد می‌شود که با معاینه چشم قابل تشخیص است و حالت پیش‌رونده دارد و بی‌توجی به آن منجر به نابینایی می‌شود.

مشکلات کلیوی: دیابت و فشارخون کنترل نشده از مهم‌ترین علت‌های مشکلات کلیوی است. ایجاد مشکلات کلیوی طیف وسیعی از عوارض را در پی دارد که در نهایت ریسک مرگ را افزایش می‌دهد.

عوارض قلبی: افزایش قند خون موجب آسیب به دیواره عروق ودر نهایت سبب گرفتگی رگ‌ها می‌شود. تا قبل از سال 2002 دیابت به عنوان یک ریسک فاکتور برای بیماری‌های قلبی محسوب می‌شد؛ اما از آن سال به بعد دیابت معادل بیماری قلبی در نظر گرفته می‌شود. درصد بالایی از مبتلایان به دیابت در اثر بیماری‌های قلبی عروقی جان خود را از دست می‌دهند. علاوه‌بر این دیابت ریسک ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و عفونت‌ها را افزایش می‌دهد. به‌علاوه درمان این افراد در برخی از بیماری‌ها نسبت به افراد عادی مشکل‌تر است.

به افرادی که مبتلا به این بیماری هستند توصیه می‌شود در هر مرحله‌ای از بیماری به طور کامل قند خون را کنترل و مرتباً برای معاینه چشم، عمکرد کلیه و… به پزشک مراجعه کنند. مسلماً پیشگیری از پیشرفت بیماری و مشکلات متعاقب آن، وقت و هزینه کمتری دارد. برخی از آسیب‌هایی که به سلامتی وارد می‌شود هرگز جبران‌پذیر نیست و تنها راه درمان آن پیشگیری از وقوع آن است. با توجه به اینکه بیماری دیابت در ابتدای ابتلاء علامت ظاهری مشخصی ندارد و همچنین قابلیت ایجاد مشکلات خطرناک در صورت کنترل نشدن قند خون، توصیه می‌شود عموم مردم حداقل سالی یک‌بار تست قند خون انجام دهند.