روایتی از شهریه های چندین میلیونی مدارس

یکی از دلایل این مساله می تواند این باشد که مردم و رسانه ها تنها حقوق نجومی را ملاک بی عدالتی می دانند و وجود شکاف های طبقاتی شدید در کف جامعه و در میان قشرهای متوسط به بالا چندان برای آن ها غیر طبیعی نیست. این مساله به قدری عادی شده است که قشر غیرمرفه نیز گاه به آن توجهی نمی کند و نه تنها اعتراضی ندارد بلکه وجود این مدارس را برای رشد تحصیلی فرزندان خود نیز لازم می شمارد.

یکی از والدینی که فرزند خود را در یک مدرسه غیرانتفاقی ثبت نام کرده است می گوید: «پسر من اکنون سال کنکورش است و اگر نتواند به خوبی درس بخواند یک عمر آینده او تباه می شود طبیعی است که برای موفقیت او هر کاری بتوانم بکنم انجام می دهم. من الان برای پیش دانشگاهی او بیش از 10 میلیون تومان برای یک سال تحصیلی پول داده ام و باید خرج های دیگری را هم علاوه بر این کنم.»

شاید دیدن این ارقام برای بسیاری از کسانی که در شهرهای کوچک و یا روستاها تعجب آور باشد اما واقعیت این است که برخلاف مدرسه های کپری و نابسامان بسیاری از مناطق کشور در نقاط مختلفی از مدارس کشورمان شهریه های چندین میلیونی برای تحصیل پرداخت می شود.

مرکز پژوهش ها نیز در گزارشی در این باره اشاره کرده بود که جامعه شناسان نهاد آموزش رسمی یک کشور را یکی از تأثیرگذارترین نهادها در ایجاد عدالت اجتماعی دانسته اند. مطالعات نشان می دهد، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تا حد زیادی تحت تأثیر سابقه آموزشی و نقطه شروع تحصیلی آنان است.

در شرایطی که متغیرهایی چون پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده و میزان هوش و استعداد تحصیلی کودکان مبنای جداسازی آنان در مدارس قرار گیرد، در این صورت نهاد آموزش در جهت تقویت و تداوم نابرابری های اجتماعی عمل کرده است. در جامعه ما طی سه دهه اخیر، تکوین و تأسیس گونه های متعدد مدارس، با چنان سرعتی رخ داده که هنوز مجال کافی برای تأمل در مبانی، اهداف، الزامات، تفاوتها و پیامدهای اجتماعی و آموزشی انواع مدارس برای بازیگران این عرصه فراهم نشده است. هفت مرجع تصمیم گیری بالغ بر بیست گونه مدرسه را در چارچوب نظام آموزش و پرورش رسمی کشور پدید آورده اند.

اگر افراد ضعیف با کودکان با استعدادتر متمایز شوند، یا کودکان با توجه به میزان درآمد و منزلت اولیای شان به مدارس خاص راه یابند، در واقع نابرابری ناعادلانه در حوزه آموزش و پرورش، شکل گرفته است. مطالعات داخلی و خارجی نشان می دهد که تأثیر متغیرهایی از قبیل نوع مدرسه، پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده، سرمایه فرهنگی خانواده دانش آموزان، بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان تأثیر دارند.

گوناگونی مدارس در ایران امری بی سابقه نیست. در ایران پیش از انقلاب نیز مدارس دولتی و مدارس ملی وجود داشتند. مدارس ملی درواقع مدارس خصوصی بودند که تأسیس کنندگانشان با کسب مجوز از آموزش و پرورش با منابع مالی مؤسسین اداره می شدند. (در اوایل انقلاب) در وجدان عمومی جامعه، مدارس ملی نمادی از وجود تبعیض و نابرابری ناعادلانه قلمداد می شد. سایر انواع مدارس همچون مدارس بزرگسالان و مدارس استثنایی از آنجا که بر پایه ویژگی های انتسابی  سن و شرایط جسمی شکل گرفته بودند، مقاومتی ازسوی جامعه بر نمی انگیختند. مدارس تیزهوشان نیز آنقدر پوشش ضعیفی داشت و نادر بود که حساسیتی ایجاد نکرد.

با این وجود و بنا بر این گزارش اما اکنون دیگر خبری از آن وضعیت نیست و والدین باید به بهانه های مختلف برای ثبت نام فرزند خود در مدارس غیرانتفاعی مبالغ زیادی را پرداخت کنند.ناعدالتی آموزشی و تحصیلی که این فزرندان را می تواند در کنکور نیز موفق تر کند و فقرا نیز دائم به خاطر فقر خود در شرایط سختی قرار بگیرند.