خلیج فارس منطقه استراتژیک و دارای منابع مهم انرژی در جهان

بصیر،۱۰ اردیبهشت روزی افتخارآمیز در تاریخ ایرانیان است و در ۲۲ تیرماه ۱۳۸۴، هیات دولت مصوبه‌ای را تایید کرد که به موجب آن دهم اردیبهشت هرسال، “روز ملی خلیج فارس” خواهد بود.
دهم اردیبهشت‌ماه در تاریخ ایران روز مهمی که یادآور ازخودگذشتگی‌های ملت سرافراز ایران و فرار اشغال‌گران متجاوز پرتقالی بعد از ۱۱۷ سال تسلط بر سواحل جنوبی کشور در ۲۱ آوریل ۱۶۲۲ میلادی با رشادت‌های سپاه ایران به رهبری امیرالامرای فارس (امام قلی‌خان) است.

شاه عباس صفوی در این روز در سال ۱۶۲۱ میلادی توانست هرمز را از چنگ پرتقالی‌ها درآورد، تا همیشه به خاطر این اقدامش از وی به نیکی یاد شود.
اما این روز در سال‌های اخیر شرایط دیگری پیدا کرد و وجه اهمیت تاریخی این روز به دلیل تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی و دولت دست خوش تغییراتی شد که ۱۰اردیبهشت را به روز ملی خلیج فارس رساند.
خلیج فارس سومین خلیج بزرگ جهان بوده که به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در طول تاریخ همواره نامش بر سر زبان‌ها بوده و مردم تمام جهان آن را با نام خلیج فارس یا دریای پارس می‌شناسند و قدیمی‌ترین اسناد موجود درباره خلیج‌فارس به کتاب‌های باقیمانده از یونان باستان است.
یونانی‌ها و مورخانشان در این کتاب‌ها با نام “پرسیکوس سینوس” که به معنی “خلیج فارس” است از این آبراهه یاد می‌کنند و تکرار همین نام باعث می‌شود که بسیاری از نقشه‌های باقیمانده از اروپائیان قرن‌ها بعد نیز با همین نام از خلیج فارس یاد کنند.
بر اساس نوشته‌های مورخان یونانی مانند هرودت (۴۸۴ – ۴۲۵ ق.م) کتزیاس (۴۴۵ – ۳۸۰ ق.م)، گزنفون (۴۳۰ – ۳۵۲ ق.م) استرابن (۶۳ ق.م – ۲۴ م) که پیش از میلاد مسیح زندگی می‌کردند یونانیان نخستین ملتی هستند که به این دریا نام پرس و به سرزمین ایران پارسه، پرسای، پرسپولیس یعنی شهر یا مملکت پارسیان دادند.
انگلیسی زبان‌ها نیز این منطقه جغرافیایی خاص را PERSIAN GULF می‌خوانند که در واقع ترجمه ساده‌ای از نام “خلیج فارس” است و نقشه‌های بیشماری که از ملوانان و جغرافی‌دانان انگلیسی قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی باقیمانده است، اسناد غیر قابل انکار این حقیقت تاریخی هستند.
بوعلی احمدبن عمر معروف به ابن رسته در کتاب الاعلاق النفیسه که در سال ۲۹۰ هجری به رشته تالیف درآورده، نوشت « اما از دریای هند خلیجی بیرون می‌آید به سمت سرزمین فارس که آن را «خلیج‌فارس» می‌نامند»؛ محمد عبدالکریم صبحی نیز در کتاب «علم الخرائط» در نقشه‌هایی که با ترجمه عربی نقل کرده است، دریای جنوب ایران را «الخلیج‌الفارسی» و «بحر فارس» نامیده است.
مهدی صارمی کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با بیان اینکه خلیج فارس در واقع محور ارتباط میان اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است، گفت: از نظر راهبردی منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز ارتباطی میان این سه قاره‌ است و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است.
صارمی افزود: خلیج فارس از دیرباز مورد توجه قدرت‌های جهانی و همچنین بازرگانان و تجار دنیا بود و نیز این منطقه منبع مهم انرژی جهان است.
وی تصریح کرد: خلیج فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می‌شود.
این کارشناس علوم سیاسی یادآور شد: بزرگترین عامل اهمیت خلیج فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است به طوری که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام گذاری کردند،

صارمی عنوان کرد: خلیج فارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین دلیل، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید.
وی با اشاره به اینکه در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیج فارس تأمین می‌شود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد، گفت: نفت تولید شده در حوزه خلیج فارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
صارمی در زمینه ذخایر نفتی خلیج فارس، گفت: خلیج فارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است.
وی با بیان اینکه طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیج فارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای داده، یادآور شد: بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.
صارمی با شاره به اینکه از نظر نظامی، وجود پایگاه‌های نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیج فارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و همچنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در آب‌های خلیج فارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیج فارس را نمایان می‌سازد، گفت: جنگ نفت‌کش‌ها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیج فارس شد.
وی یادآور شد: اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس را به طور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیج فارس و جنگ عراق می‌توان آشکار مشاهده کرد.
حسین اسلامی محقق حوزه‌های بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ما، با بیان اینکه در دهه‌های گذشته آلودگی زیست‌محیطی یکی از چالش‌های مهم در این پهنه آبی بود، گفت: از آن جایی که ۶۰ درصد از ذخایر نفت جهان در خلیج فارس است، احداث سکوهای نفتی و مجتمع‌ها و پالایشگاه‌ها در اطراف خلیج فارس و ورود نفت، مواد شیمیایی و پساب‌ها به داخل آب از عوامل مهم این آلودگی محسوب می‌شود.
اسلامی افزود: مهمترین آلودگی‌های خلیج فارس در زمان جنگ ایران و عراق رخ داد به طوری که در حدود 5 و هشت دهم میلیون بشکه نفت را در آب رها کردند و همچنین آتش‌سوزی چاه‌های نفت که موجب ورود حجم عظیمی از نفت خام به دریا شد.
وی از جمله دیگر موارد آلودگی خلیج فارس را عبور سالانه بیش از ۱۰ هزار شناور از خلیج فارس و دریای عمان که ۷۵ درصد آن‌ها به حمل و نقل نفت خام و محصولات نفتی مربوط دانست و گفت: در نتیجه تخلیه مواد زائد مختلف مانند آب شستشوی موتور، فاضلاب، آب توازن کشتی و بسیاری موارد دیگر موجب بروز مداوم انواع آلودگی‌ها در منطقه می‌شود که اثرات قابل توجهی بر محیط زیست دارد.

این محقق یادآور شد: طبق مطالعات انجام شده سالانه در حدود یک و نیم میلیون تن نفت به خلیج فارس نشت می‌کند و به همین علت سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) این منطقه را در سال ۲۰۰۷ میلادی به عنوان منطقه ویژه دریایی اعلام کرد و طبق آمارها میزان آلودگی این منطقه بیشتر از حد متوسط بین‌المللی است.
به گزارش بصیرنیوز، یکی از اقدامات دولت ایران برای پاسداری از میراث معنوی و فرهنگی خلیج فارس رسمیت دادن به روز ملی خلیج فارس در تقویم رسمی کشور بود که در این راستا شورای عالی انقلاب فرهنگی در تیر ماه سال ۱۳۸۴ روز ۱۰ اردیبهشت ماه که مصادف با اخراج پرتقالی‌ها از تنگه هرمز است را روز ملی خلیج فارس نامگذاری کرد.