وحدت امت اسلامی؛برگرفته از بینش توحیدی قرآن

به گزارش بصیر، ضرورت ایجاد وحدت و همدلی در میان امت اسلامی و نیل جوامع اسلامی به سوی کمال به عنوان امری انکار ناپذیر مطرح می باشد،لذاحصول این امر منوط به برداشتن تفرقه و اختلاف در میان مسلمانان خواهد بود،که این امر نیز مستلزم تبعیت از آموزه های وحیانی و نیز سيرۀ پيامبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(ع) برای دست یابی به وحدت اسلامی مورد ارزیابی می باشد.

باید اذعان نمود اتّحاد به معناى یکى شدن، در اصل از ریشه «وحد» به مفهوم یکتایى و یگانگى است[۱]  لذا قرآن کریم به مسأله اتّحاد امّت اسلامی از دیدگاه اجتماعى آن نگریسته و بر اهمیّت اتّحاد میان جهانیان، ادیان، مسلمانان و نهاد خانواده تأکید کرده است و پیوند میان دل‏هاى مؤمنان را نوعى تصرّف الهى مى‏شمارد و براى ایجاد و حفظ چنین یگانگى، ارسال پیامبران به همراه شرایع را ضرور مى‏داند و براى برقرارى یگانگى و نیز حفظ آن، راه‏کارهاى گوناگونى را پیش بینى کرده که بخشى از آن، شامل ابلاغ رفتارهای وحدت آفرین  در آموزه های وحدت بخش قرآن کریم می باشد.

وحدت اسلامی در دوران معاصر با توجه به شرایط حاکم بر جهان و دنیای اسلام، به عنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر در آمده و با سرنوشت مسلمانان در عرصه اجتماعی- سیاسی گره خورده است. این امر می طلبد که روند حرکت به سوی آرمان وحدت اسلامی، با سرعت بیشتری انجام گیرد و گام های بلندتری در این زمینه برداشته شود. از این رو اهتمام آموزه های  وحیانی با ابلاغ و  تبیین شاخصه های وحدت بخش به صورت الگوهای رفتاری برای امت اسلامی در راستای   حفظ و ارتقاء وحدت امت اسلامی و پرهیز از اختلاف و تفرقه صورت پذیرفته است ،لذا با تبعیت از آموزه های وحدت بخش  قرآن کریم مسلمانان از هر گروه و مذهبی بر اساس آیین اسلام گرد هم خواهندآمد .

لازم به ذکر است  برای تحقق اتحاد و انسجام اسلامی لازم نیست که امت اسلامی و بزرگان دینی مذاهب مختلف اسلامی  دست از اختلافات مذهبی خود برداشته، یک مذهب مشترک را برگزینند، بلکه  مسلمانان می توانند با حفظ موارد اختلاف و با تکیه بر عناصر مشترک قرآنی و دینی، اتّحاد اسلامی را تشکیل دهند، و راه رسیدن به این هدف این است که مسلمانان با تمسک بر آموزه های وحیانی قرآن کریم و توسعۀ نظر در امور مربوط به امت اسلامی  ،فراتر از مرزهای مذهبی، ملّی، زبانی و … بیندیشند. و  با فراگیری و انجام رفتارهای وحدت آفرین از کتاب آسمانی قرآن کریم در راستای تقویت وحدت  اسلامی حرکت نمایند.

قرآن در آیات بسیاری نشان می دهد که به مسایل عمومی و اجتماعی جوامع اسلامی و  اجتناب  جامعۀ اسلامی از تشتت و اختلاف حساسیت بیش از اندازه دارد. این حساسیت از آن جا ناشی شده و سرچشمه گرفته است که قرآن می کوشد تا نه تنها افراد و اشخاصی را به تکامل برساند بلکه نوع بشر را در طریق هدایت قرار دهد و آنان را به کمال شایسته و سزاوارشان برساند. از این رو خطاب قرآنی همواره عام بوده است و در بسیاری از آن ها مردم به عنوان ناس و توده مخاطب قرارگرفته اند و در مواردی که خطاب آیات خاص مؤمنان است به معنای جامعه ایمانی است که شامل همه افراد بشر بی تمایز و تفاوتی در جنسیت و ملیت و خون و نژاد و مانند آن بوده است.

بدیهی است  قرآن کریم با ذکر  عوامل و علل بسیاری در ساخت جامعه متحد درارای شاخصۀ اتحاد اسلامی در راستای تبیین آموزه های وحدت آفرین برای امت اسلامی ، و چگونگی ایجاد اتحاد میان مسلمانان را با رویکرد  بینشی آغاز و تا حوزه های نگرشی، گرایشی و منشی و کنشی و حتی واکنشی را دربرمی گیرد.

تأکید بیش از اندازه قرآن بر مسایل بینشی از آن رو صورت می گیرد که در آموزه های وحدت آفرین قرآنی، بینش و نگرش صحیح برای تقویت انسجام اسلامی نقش بسیار حساسی را در آیندۀ استراتژیک جوامع اسلامی  بازی می کند. از این جاست که توحید محور بینشی آیات قرآن قرار می گیرد تا همگان بر مبنای این اصل بنیادین بتوانند در راستای تشکیل امت واحدۀ اسلامی حرکت نمایند.

بنابراین وجود  آموزه های وحدت آفرین در  قرآن کریم  می تواند به عنوان بهترین و کامل ترین و مطمئن ترین گزارش از رخدادها، عوامل، علل و آثار و نیز سازوکارهایی برای برون رفت از تفرقه و اختلاف و تشتت و از هم گسیختگی در میان مسلمانان مطرح شود تا همانند عصر پیامبر(ص) که جامعه اسلامی توانست به نمونه جامعه برتر انسانی و دارای مولفۀ وحدت کامل اسلامی  به کمک قرآن و آموزه های آن دست یابد ما نیز در عصر کنونی به آن دست یافته و بتوانیم نقش خویش را در تقویت همدلی و انسجام و اتحاد امت اسلامی ایفا نماییم.

قرآن کریم به عنوان کلام وحیانی خداوند است که  توسط پيامبر اکرم (ص)، براي هدايت مردم و برای قرار دادن انسانها و جوامع بشري در مسير وحدت و يگانگي و انسجام اسلامي ، برای همگان به ودیعه نهاده شده است زیرا به اعتقاد همة امت اسلامي قرآن کريم برخلاف ساير کتب آسماني بدون تحريف و دست نخورده از گزند و توطئه‌هاي دشمنان اسلام، باقي مانده است و خداي متعال خود حافظ و نگهبان آن است: ﴿إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ﴾[۲]

تعالیم قرآن کریم برای همۀ مسلمانان داراری سندیت و  حجیت و اعتبار می باشد از این رو بیان رفتارهای وحدت آفرین در قرآن کریم و تعابیر مختلف دال بر ضرورت وحدت و اتحاد امت اسلامی  با واژهائی از قبیل «واعتصموا[۳]، اصلحوا[۴]، رابطوا[۵]، تعاونوا[۶]، السلّم[۷]، اصلاح بين الناس[۸]، الّف بين قلوبکم[۹]، امّة واحد[۱۰]، اخوّت[۱۱]، موّدت[۱۲]»خود بیانگر اهمیت ویژۀ مقولۀ اتحاد امت اسلامی می باشد .

بی گمان قرآن کریم در بیش از پنجاه آیه مسألۀ وحدت و رفتار های موثر در ایجاد و تقویت اتحاد و انسجام اسلامی مسلمانان را نشان داده است، از جملۀ این آموزه های وحدت آفرین را  می توان به تکیه بر عناصر مشترک دینی،وحدت درونی و باطنی،گفتگوی احسن با دیگر مذاهب اسلامی؛ تمسّک به حبل الله؛ ،وحدت و تعامل میان ادیان و دیگر موارد  اشاره کرد و تأثیر این رفتارهای وحدت آفرین را در تحقق تقریب مذاهب اسلامی به منصۀ ظهور نشاند.

لذا چنانکه اگر اين اصول از سوي هر يک از عالمان و صاحبان مذاهب رعايت شود، دشمنان اسلام و کساني که آب به آسياب آنها مي ريزند ديگر نمي توانند جنگ و خون ريزي در ميان مسلمانان راه بياندازد و اين گونه جهان اسلام را پراکنده و دسته دسته مانند لشکر شکست خورده سازند تا جايي که بتوانند جهان اسلام را تحقير و به مقدسات و شخصيت پيامبر(ص) و قرآن توهين کنند و کشورهاي مسلمان را در اين گوشه و آن گوشه جهان اشغال و تصاحب کنند.