عراق؛ ريشه‌هاي بحران
بصیر، عراق روزهاي سختي را مي‌گذراند. آتش بحران در جاي جاي اين كشور زبانه مي‌كشد و تروريست‌ها جولان مي‌دهند. عراق از سال 2003 به بعد با واژه «تروريسم» بيگانه نبوده و عراقي‌ها شاهد وقوع حملاتي تروريستي بوده‌اند، اما اكنون تعريف فعاليت‌هاي تروريستي در اين كشور عوض شده است.
ديگر بمب‌گذاري يا تيراندازي‌هاي پراكنده آرامش را از عراقي‌ها سلب نمي‌كند، بلكه جنگي تمام عيار در خاك عراق موجبات بروز وحشت در اين كشور را فراهم آورده است. «دولت اسلامي عراق» كه در آن زمان شاخه القاعده در اين كشور بود، هرازگاهي دست به حملاتي مشخص مي‌زد، اما پس از بحران سوريه، شاهد بوديم كه اين گروهك تروريستي ضمن اعلام استقلال خود از القاعده، نامي تازه براي خود دست و پا كرد و رويكردي وحشيانه‌تر و تهاجمي‌تر در پيش گرفت.
اكنون بمب‌گذاري يا ترور براي آنچه سازمان «داعش» خوانده مي‌شود، كاري پيش پا افتاده است و اين گونه عمليات، عموماً به گروه‌هاي تروريستي زير دست محول مي‌شوند. داعش اكنون خيال خام كشورگشايي را در سر مي‌پروراند. سوريه اولين تجربه عمليات فرامرزي تروريست‌هاي مستقر در عراق بود؛ تجربه‌اي تلخ براي مردم سوريه، اما اكنون همين تروريست‌ها به لانه خود در مناطق مرزي عراق و سوريه بازگشته‌اند و تلاش مي‌كنند دولت مركزي بغداد را سرنگون و آنچه را كه «امارت اسلامي» مي‌خوانند، تاسيس كنند. با نيم نگاهي به نحوه آغاز بحران در منطقه، مي‌توان به آساني دريافت كه ريشه مشكلات، نه در عراق و نه در سوريه است، و اين برخي كشورهاي عرب منطقه هستند كه تلاش مي‌كنند با ساقط كردن يك دولت مشروع، به مطامع خود در منطقه دست يابند. به باور آگاهان، قدرتمند شدن دولتي شيعي در كشوري چون عراق براي عربستان يا قطر چندان خوشايند نيست، از اين رو شاهديم كه سرويس‌هاي اطلاعاتي ـ امنيتي اين دو كشور چگونه با تامين مالي و لجستيكي تروريست‌هاي داعش درصددند، دولت مالكي را سرنگون سازند.
تحليلگران ابراز عقيده مي‌كنند كه داعش مي‌تواند همان ارتش برون مرزي عربستان باشد. مدت زمان زيادي از نطق بندربن سلطان، رئيس وقت سازمان جاسوسي رژيم سعودي نمي‌گذرد كه در آن وي عملاً از لزوم تشكيل يك نيروي نظامي برون‌مرزي سخن گفت و اعلام كرد كه بهتر است اين قواي نظامي از ميان ارتش‌هاي كشورهاي عرب حوزه خليج‌فارس تشكيل شود. اما اوضاع بر وفق مراد رياض پيش نرفت و حكام عرب منطقه هر يك به بهانه‌هايي از شركت در اين پيمان نظامي جمعي از پيش نوشته نشده، سرباز زدند. جالب اينكه، چندماه پس از اين عدم موفقيت، جهان شاهد تقويت مضاعف داعش شد و نام اين گروهك، بيش از پيش بر سر زبان‌ها افتاد. خبرگزاري‌هاي وابسته به رياض، روزي خبر از پيشروي داعشي‌ها به سمت دمشق مي‌دادند و روز بعد از سقوط دهها شهر عراق! اما آنچه پس از نشستن غبار خبرسازي‌هاي العربيه و الجزيره نمايان مي‌شد، با واقعيت تفاوتي فاحش داشت. اكنون داعش در عراق به ثروتمندترين گروهك تروريستي تبديل شده و برخي هم كه در يك زودباوري ساده‌انگارانه به سر مي‌برند، علت تقويت بنيه مالي اين گروهك را غارت اموال شهرها مي‌دانند، اما حقيقت اين است كه داعش اكنون از رياض و دوحه چك سفيد مي‌گيرد و هر آنچه را كه بخواهد در اختيارش خواهند گذاشت.
در اين ميان، بررسي عملكرد ميداني داعش در عراق خالي از فايده نخواهد بود. پس از پيشروي‌هاي ارتش سوريه، داعش تصميم گرفت دامنه درگيري‌هاي خود را به عراق بكشاند و به نوعي، جبهه اصلي خود را عوض كند، چون اين گروهك تا ماه پيش متحمل شكست‌هاي سنگين در سوريه شده بود. داعش با سوءاستفاده از ناآرامي‌هاي چند ماهه اخير مناطق شمالي عراق و علي‌الخصوص الانبار، نفوذ خود را در اين استان تثبيت كرد و ناگهان فلوجه و رمادي را به تصرف خود در آورد. متاسفانه وجود بافت قومي ـ قبيله‌اي در عراق، كار پيشروي داعش در اين كشور را تا حدي تسهيل كرد و شاهد بوديم كه برخي قبيله‌هاي سني و عشاير عراق به داعش پيوستند و بعثي‌‌ها هم كه كينه‌اي طولاني از دولت بغداد داشتند، با اين گروهك تروريستي بيعت كردند. اكنون اين پرسش مطرح مي‌شود كه داعش كه تنها 5000عضو دارد، چگونه مي‌تواند اينگونه عمليات انجام دهد و به پيشرويي‌هايي دست يابد.
به باور آگاهان، داعش با انتخاب راهبرد «النصر في الرعب» (پيروزي با ايجاد وحشت) در حال پيشروي است. انتشار تصاوير فجيع قتل و غارت‌ها موجب مي‌شود كه شهروندان در برخي مناطق عراق، از رويارويي با تروريست‌ها خودداري كنند. از طرفي، ارتش عراق هم متاثر از مشكلات سياسي، به نوعي چندپارگي دچار شده است. بخشي از نظاميان به بدنه اصلي قدرت كه همان ائتلاف دولت قانون است، وفادارند و برخي ديگر نيز از جناح‌هاي مخالف دولت مالكي دستور مي‌گيرند. اين در حالي است كه دولت عراق با تعيين يك راهبرد تازه، تشتت در بدنه نظامي عراق را به نوعي خنثي كرده و اين همان تشكيل نيروي مردمي عليه تروريست‌هاست. اكنون هزاران داوطلب عراقي سلاح به دست گرفته‌اند و به سنگرهاي داعش يورش مي‌برند و حضور پررنگ نيروهاي پيشمرگ در سنگر مقابله با تروريست‌ها موجب شده تا اوضاع ميداني به نفع عراقي‌ها باشد. در اين حال، ارتش عراق به همراه داوطلبان، به سرعت مناطق اشغالي را بازپس مي‌گيرد و انتظار مي‌رود اين روند، تا پاكسازي كامل عراق از لوث وجود تروريست‌ها ادامه يابد.
از سوي ديگر، غرب و علي‌الخصوص آمريكا هم از آنچه در عراق اتفاق افتاد، غافلگير شدند و اكنون آنها هم تلاش مي‌كنند تا به نوعي آتش بحران را خاموش كنند. به نظر مي‌رسد كه غرب به خوبي دريافته كه در صورت فراگير شدن بحران، تجزيه عراق امري بعيد نخواهد بود و چندپاره شدن اين كشور، تبعات سنگيني براي آمريكا و متحدانش خواهد داشت.
در حال حاضر، اوضاع در عراق همچنان آشفته است و اميد مي‌رود كه عراقي‌ها به دور از گرايش‌هاي قومي ـ طايفه‌اي، فقط براي يكپارچگي عراق دست به دست هم دهند و تروريست‌ها را از كشورشان بيرون برانند، چون در غير اين صورت، بروز جنگ‌هاي پردامنه داخلي در عراق دور از انتظار نخواهد بود و خطر تجزيه نيز پررنگ‌تر خواهد شد.
صدخبر
