ماجرای سه روز گرسنگی اهل بیت پیامبر (ص) و نزول سوره دهر در شأن ایشان

بصیر، روز بیست و پنجم ماه ذی‌الحجه سالروز نزول سوره دهر است؛ سوره‌ای که در شأن اهل‌بیت رسول‌الله (ص) یعنی حضرت علی، حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین (عليهماالسلام) نازل شد.

  در آیات ۵ تا ۱۰ این سوره آمده است:

  اِن الاَْبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِنْ كَأْس كَانَ مِزَاجُهَا كَافُوراً * عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللهِ یُفَجِرُونَهَا تَفْجِیراً * یُوفُونَ بِالنذْرِ وَ یَخَافُونَ یَوْماً كَانَ شَرهُ مُسْتَطِیراً * وَ یُطْعِمُونَ الطعَامَ عَلَى حُبهِ مِسْكِیناً وَ یَتِیماً وَ اَسِیراً * اِنمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللهِ لاَ نُرِیدُ مِنْكُمْ جَزَآءً وَ لاَ شُكُوراً * اِنا نَخَافُ مِنْ رَبنَا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِیراً؛ به یقین ابرار (و نیكان) از جامى مى‌نوشند كه با عطر خوشى آمیخته است، از چشمه‌اى كه بندگان خاص خدا از آن مى‌نوشند، و از هر جا بخواهند آن را جارى مى‌سازند. آنها به نذر خود وفا مى‌كنند، و از روزى كه شر و عذابش گسترده است مى‌ترسند، و غذاى (خود) را با این كه به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسكین» و «یتیم» و «اسیر» مى‌دهند. (و مى‌گویند:) ما شما را به خاطر خدا اطعام مى‌كنیم، و هیچ پاداش و سپاسى از شما نمى‌خواهیم. ما از پروردگارمان خائفیم، در آن روزى كه عبوس و سخت است.

  در مورد شأن نزول این آیات آمده است: روزى امام حسن و امام حسين (ع) بيمار شدند و رسول خدا (ص) به عيادت آن‌ها رفتند. آن حضرت هنگامى كه بیمارى نوه‌هاى عزیزش را مشاهده كرد، خطاب به على (ع) فرمود: «نذرى كنید، تا خداوند بیمارانتان را شفا دهد». على (ع) بلافاصله عرض كرد: «خداوندا! اگر فرزندانم شفا یابند، سه روز روزه مى گیرم». فاطمه (س) نیز به همین شكل نذر كرد. حتى امام حسن و امام حسین (ع) نیز ـ على‌رغم این كه سن آنها كم بود ـ به تبعیت از پدر و مادر به همان شكل نذر نمودند. فضه خدمتکار حضرت زهرا نیز به جمع آنها پیوست و همین نذر را کرد.

  پس از مدتی آن دو بزرگوار بهبود يافتند، اما در منزل، چيزى براى خوردن وجود نداشت. امير مؤمنان على (ع) سه صاع (حدود سه من) جو قرض كردند. حضرت فاطمه (س) يك صاع از آن را آسياب كرد و از آن به تعداد افراد خانواده، پنج قرص نان فراهم نمود. على (ع) نماز مغرب را خواند و به منزل آمد، هنگامى كه غذا را در برابر خود گذاشتند تا با آن افطار كنند، فقیری آمد و از آن‌ها كمك خواست. آنها همگى غذاى خود را به او دادند و آن روز و آن شب چيزى نخوردند.

  آنها روز دوم را نیز روزه گرفتند. حضرت فاطمه (س) صاع ديگرى از آن آرد را نان پخت. هنگامى كه نان را آوردند تا با آن افطار كنند، يتيمى نزد آن‌ها آمد و غذا خواست، آنها هم مانند شب گذشته همه غذاى خود را به او دادند.

سومین روز هم به روزه گرفتن گذشت و هنگام افطار فرا رسید. این بار اسیری آمد و از آنها غذا خواست. آنها هم مطابق روزهای گذشته همه غذای خود را به او دادند.

آنها در اين سه روز چيزى جز آب نخوردند. در روز چهارم پيامبر (ص) آن‌ها را ديد كه از شدت گرسنگى مى‌لرزيدند و فاطمه (س) از شدت گرسنگى، چشمانش فرو رفته و شكمش به پشتش چسبيده بود. حضرت فرمودند: «واغوثاه يا الله، أهل بيت محمد يموتون جوعاً؛ خدايا! به فريادمان برس. خاندان محمد از شدت گرسنگى در حال مرگ هستند».

  در اين هنگام جبرئيل نازل شد و گفت: بگير آن چه را كه خداوند در مورد اهل بيت به تو داده است. پيامبر فرمود:‌اى جبرئيل! چه چيزى را بگيرم؟ در اين هنگام، جبرئيل، براى ايشان سوره “هل أتى” را قرائت كرد.

  برای سوره “هلی أتی” که نام‌های دیگر آن “انسان” و “دهر” است فضایل متعددی ذکر شده است. امام جعفر صادق (ع) در خصوص این سوره فرمودند: قرائت سوره انسان موجب تقویت و نیرومندی روح و قوی شدن اعصاب و آرامش یافتن اضطراب مفید است و اگر كسی كه در قرائت آن ضعیف است و نمی‌تواند آن را بخواند این سوره را بنویسد و پس از شستن آب آن را بنوشد از ضعف نفس جلوگیری می‌كند و نتیجه‌بخش است.

  ایشان همچنین فرمودند: من ضامنم برای هر یك از شیعیانم كه در نماز صبح روز پنجشنبه سوره انسان را بخواند و اگر در آن شب یا روز بمیرد با امنیت و بدون حساب از گناهانی كه انجام داده وارد بهشت می‌شود و دیوان حسابرسی برای او باز نمی‌شود و در قبر از او پرسشی نخواهد شد و اگر زنده بود در حفظ و امان الهی است و آفات دنیا از او برداشته می‌شود و چیزی از جنبنده‌های زمینی تا پنجشنبه بعد به او آسیبی نمی‌رساند.

  رسول خدا (ص) نیز در فضیلت این سوره فرمودند: هر كس سوره انسان را قرائت نماید پاداش او بهشت و حوریان بهشتی خواهد بود.

  در سیره امام رضا (ع) نیز آمده است که ایشان در نماز صبح روز دوشنبه و پنجشنبه در ركعت اول سوره حمد و انسان و در ركعت دوم بعد از حمد سوره غاشیه را قرائت می‌نمود و می‌فرمود: هر كس در نماز صبح روز دوشنبه و پنجشنبه اینگونه نماز بخواند خداوند در این دو روز ایشان را از شرور در امان می‌دارد.

بلاغ