مبانی و ارزش‌های اساسی انقلاب اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری/مردمی بودن انقلاب یعنی چه؟
بصیر، مقام معظم رهبری در سالروز رحلت حضرت امام (ره) که با حضور مشتاقان آن حضرت در حرم مطهر ایشان برگزار شد؛ دومین مبانی و ارزش‌های انقلاب اسلامی را مردمی بودن انقلاب بیان فرمودند. ایشان می‌فرمایند : “یکی دیگر از مبانی، محور بودن مردم است که وقتی ما مردمی بودن را و محور بودن مردم را با اسلام همراه میکنیم، ترکیب آن می‌شود جمهوری اسلامی؛ جمهوری اسلامی یعنی این؛ مردم محورند، مقاصد برای مردم است، هدفها متعلّق به مردم است.”
حال باید دید که نقش مردم در طول انقلاب اسلامی و شکل گیری آن به چه نحو بوده است؟ آیا می توان انقلاب ایران را مردمی‌ترین انقلاب در قرن بیستم دانست؟ چه طبقات اجتماعی در شکل گیری انقلاب نقش پررنگ‌تری نسبت به دیگران داشته‌اند؟
انقلاب اسلامی در زمینه مردم گرایی ویژگی‌های بسیار مهم و برجسته‌ای دارد که نسبت به انقلاب‌های دیگر دنیا آن را برتر و ممتاز می‌کند. از مهمترین این ویژگی‌ها می توان به نقش و حضور مردم در انقلاب و مقایسه آن با سایر انقلاب‌های دنیا، حضور مردم در مناسبت‌های ملی، حضور مردم در انتخابات و تعیین سرنوشت خود بیان نمود که در این نوشتار به بیان این ویژگی‌های مهم خواهیم پرداخت.
انقلاب اسلامی ایران را می‌توان انقلاب حداکثری دانست چرا که این انقلاب با حضور طبقه‌های اجتماعی مختلف جامعه و همچنین حضور تمامی گروه‌ها مانند کارگران، کشاورزان، محصلان، اساتید دانشگاه و روحانیون شکل گرفته است.
این انقلاب به صورت سراسری و فراگیر در کشور بوده و تمامی شهرها و روستاهای کشور همه با هم در این حرکت بزرگ نقش داشته اند.
نقش مردم در انقلاب‌های دیگر کشورها
میزان مشارکت مردم فرانسه در به ثمر رسیدن انقلاب این کشور محدود به یک درصد از جمعیت اشراف بود که با نظام همکاری نکردند. در حقیقت اشراف طبقه اصلی مخالفین را تشکیل داد و منطقه فعال انقلابی در فرانسه پاریس به حساب می‌آمد. لذا میزان مشارکت مردم در براندازی رژیم مستبد بسیار اندک بوده و رژیم فرانسه بخاطر ضعف‌های خود تسلیم شده بود.
در انقلاب روسیه معدودی از کارگران کارخانه‌ها و از طریق اعتصاب در سقوط نظام شرکت داشتند و کارگران و سربازان طبقه اصلی انقلابی را تشکیل دادند و منطقه فعال انقلابی در این کشور محدود به پطرزبورگ و مسکو بود. در حقیقت همین کارگران کارخانه‌های پطرزبورگ و سربازان پادگان این شهر سر به شورش برداشتند و اسباب سقوط خاندان «رومانوف‌ها» را فراهم کردند.
در انقلاب چین دو گروه دهقانان و کارگران که اکثریت قریب به اتفاق جامعه را تشکیل می‌دادند در برپایی و پیروزی انقلاب در این کشور نقش اساسی را بر عهده داشتند. با این که مردم شهرها به طور عام مقدم کمونیست ها را به مثابه نیروهای آزادی بخش گرامی داشتند ولی طبقه‌های شهری در پیروزی این انقلاب کمترین نقش را ایفا کردند. در مقابل رژیم حاکم چین از حمایت طبقات بالا و بورژوازی برخودار بود.
در این میان نظریه دانشمندان در مورد نقش مردم در انقلاب اسلامی ایران همیشه مورد توجه بوده است: پروفسور حامد الگار در این زمینه می‌گوید: “یکی از ممیزهای انقلاب اسلامی ایران شرکت وسیع توده‌های مردم بود اما در انقلاب های فرانسه، روسیه و چین انقلاب همیشه با جنگ داخلی همراه بود.”
فرد هالیدی معتقد است “که از لحاظ به صحنه کشاندن گروه وسیع مردم، انقلاب اسلامی‌ایران عظیم‌ترین انقلاب تاریخ است.”
همچنین حضور مردم در عرصه انتخابات و تعیین سرنوشت خود در همان روزهای اولیه انقلاب و پس از آن نشان دهنده نقش بسیار جدی مردم در این زمینه است.
هدف ما بازگوئی این واقعیت تاریخی است که همه پرسی 12 فروردین 1358 کمتر از دو ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران برگزار شد و اکثریت مردم ایران ، یعنی 98/2 درصد از شرکت کنندگان درهمه پرسی خواستار برقراری نظام جمهوری اسلامی در ایران شدند.
حال آنکه در تاریخ هیچ حاکمیت برآمده از یک انقلاب فراگیر و مردمی را نمی‌توان یافت که پس از پیروزی و سرنگون کردن نظم کهن خواستار نظر ملت در مورد شکل و ساختار نظام جدید شده باشد.
تجربه‌ی انقلاب‌ها ، به‌ویژه انقلاب‌های فرانسه و روسیه نشان می‌دهد که انقلاب ها معمولا با اتکا به یاری مردم ، البته در سطوح مختلف به پیروزی رسیده‌اند.
زمانی که سکانداران انقلاب یا حاکمان جدید کشوراز شانه‌های مردم به زیر آمده و در قصرهای دولتی مستقر شده‌اند دل‌نگرانی و دغدغه اصلی آنان حفظ قدرت و اریکه‌ی حکومت بوده است.
هرگز در تاریخ هیچ انقلابی به استثنای انقلاب اسلامی مردم ایران مشاهده نشده است که انقلابیون سابق و صاحبان کنونی قدرت دیدگاه‌های توده‌ی مردم را در تعیین نوع حکومت در نظرگرفته باشند، اما انقلاب اسلامی و جایگاه والای مردم از دیدگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران واجد چنین خصیصه‌ای بود و همین ویژگی یکی از وجوه تمایز بارز انقلاب اسلامی با انقلاب فرانسه و انقلاب اکتبر روسیه است.
همچنین در مورد انحرافات در انقلاب‌ها هم می‌توان گفت انقلاب اسلامی ایران دارای کمترین انحراف از مسیر اولیه خود در میان سایر انقلاب‌ها است.
حکومت پس از انقلاب‌ها از میانه‌روها شروع می‌شود و به رادیکال‌ها می‌رسد؛ اما دو انقلاب فرانسه و روسیه بعد از 10 سال منجر به دیکتاتوری می‌شود و مردم به عناوین مختلف از صحنه خارج می‌شوند، در حالی که در انقلاب اسلامی عکس این اتفاق افتاد و با دادن حق رای به همه‌ی مردم انتخابات حتی در شرایط سخت جنگ تحمیلی هم برگزار شد.
حضور مردم در انتخابات‌های چهار گانه نظام و درصد بالای شرکت در آن نشان دهنده ادامه داشتن حضور مردم در صحنه و شرکت فعال ان‌هاست.
دیگر شاخصه بسیار مهم حضور مردم در تمامی صحنه ها و یاری کردن انقلاب حضور در جشن‌های انقلاب می‌باشد که همه ساله با برگزاری دهه فجر در کشور گرامی داشته می شود.
اکثر کشورها در دنیا در سالروز پیروزی انقلاب خود با برگزاری رژه‌های نظامی تلاش می‌کنند تا قدرت نظامی خود را به عنوان مهمترین محصول انقلاب خود معرفی کنند. اما در کشور ما این جشن‌ها با راهیمایی عظیم 22 بهمن شکل می‌گیرد و این پیام را به تمامی مردم دنیا می‌فرستد که عامل اصلی قدرت در کشور مردم هستند و این مردم همیشه با انقلاب همراه می باشند.
در پایان می‌توان گفت مردم به عنوان مهمترین رکن از ارکان انقلاب اسلامی می‌باشند و با حضور همیشگی خود در تمامی صحنه‌های انقلاب این پیام روشن را به تمامی دنیا می‌رسانند که هنوز بر آرمان‌های اولیه خود ایستاده‌اند و آنها را پیگیری می‌کنند.
سردبیر سیاسی بصیرنیوز: رضا سیفایی
