مرموز به سیاهی کولا، پرخطر به زردی کانادا/ سم شیرین را بهتر بشناسیم!

بصیر، برخی دل در گرو طعم شیرین و دلچسبش دارند؛ گروهی دیگر درگیر افسون رنگ زرد و سیاهش. بسیاری بدون آن غذا از گلویشان پایین نمی‌رود؛ بسیاری هم بی آن سفره‌ی میهمانی شان ناقص می‌ماند!

فرقی ندارد اهل فست فود و غذای فرنگی باشی یا با آبگوشت و کوفته و قورمه‌های خانگی دلی از عزا در بیاوری، چرا که نوشابه پای ثابت سفره هایمان است.

محبوبیت این نوشیدنی پیر و جوان نمی‌شناسد، تنها رنگ و طعمش از ذائقه‌ای به ذائقه‌ی دیگر متفاوت است.

 این نوشیدنی بر خلاف رقیب قدرش “شیر” آنقدر در کشور محبوب است که هرقدر هم بر قیمتش افزوده شود نه فروشش کم می‌شود و نه صدای کسی به نشانه‌ی اعتراض بلند می‌شود. حتی برخی خرید شیر را محدود می‌کنند تا زبانم لال سایه‌ی نوشابه از سر معده هایشان کم نشود.

گفته می‌شود ایرانی جماعت در سال چیزی بیش از 3 میلیارد تومان پول بی‌زبان برای خرید انواع نوشابه‌های گازدار هزینه می‌کنند.

بر اساس آمار هر ایرانی در سال 42 لیتر نوشابه‌ی گازدار مصرف می‌کند. این در حالیست که سرانه‌ی مصرف این نوشیدنی در سایر کشورهای دنیا به 10 لیتر در سال محدود می‌شود.

در همین پیوند اگر جمعیت کشور را 80 میلیون نفر در نظر بگیریم و سرانه‌ی مصرف سالانه ی نوشابه را نیز 42 لیتر در سال در نظر داشته باشیم معنی‌اش این می‌شود که در یک سال 3 میلیارد و 360 هزار لیتر نوشابه راهی سیستم گوارشی ایرانی‌ها شده است.

مجید 21 ساله می‌گوید نوشابه از کودکی با او بوده و حالا حالا ها قصد ترک این رفیق شفیق را ندارد. او به طور متوسط روزانه یک بطری نوشابه‌ی تک نفری از نوع فلزی اش را همراه غذا صرف می‌کند. البته بسیاری از شب‌ها نیز این نوشیدنی در کنار سفره‌ی شام خود نمایی می‌کند و به ندرت روزی بدون آن شب می‌شود. بیشتر طعم‌های نوشابه ها باب میل اوست اما خودش به شخصه رنگ زرد و طعم پرتغالی را بیشتر ترجیح می‌دهد.

مجید می‌گوید که نوشابه برایش هیچ ضرری نداشته که هیچ حتی او را از سنگینی و سستی بعد از صرف غذا رها کرده و تمام روز او را سرحال نگه می‌دارد. البته منظور وی از سرحالی در تمام روز ساعات شب را نیز در بر می‌گیرد چراکه در 24 ساعت شبانه روز حداکثر 5 یا 6 ساعت می‌خوابد.

مجید با قد 180 سانتی متری اش بقول معروف جوان رعنایی است اما خودش نیز دلیل لاغری اش را نمی‌داند و می گوید: هر چقدر رژیم غذایی‌ام را سنگین‌تر و چرب‌تر می‌کنم بازهم وزنم به 60 کیلوگرم نمی‌رسد.

بهروز دیگر هم صحبت ما در بحث شیرین نوشابه است. او که به گواه دوستانش نوشابه خور قهاری است پیش از شروع صرف غذا نوشابه‌ی خانواده را یک ضرب سر می‌کشد و دومی را با دیگر هم سفره‌ها سهیم می‌شود. او نیز همچون مجید روزی را بدون نوشابه سر نمی‌کند و به قول خودش نوشابه اشتهایش را باز می‌کند و اگر نباشد غذا هم نمی‌چسبد.

بهروز 38 سال سن دارد و با 120 کیلو وزن از گلایه چندانی از اضافه وزن و چاقی ندارد و فشار خونش را با قرص و دارو کنترل می‌کند؛ اما به تازگی متوجه سنگ کلیه اش شده که درد آن امانش را بریده.

او برای درد کلیه اش هزار و یک دلیل و برهان می‌آورد اما در نظر خودش هیچکدام از دلایل به مصرف روزانه‌ی چند لیتری نوشابه اش مربوط نمی‌شود.

کارشناس بهداشت تغذیه در گفت‌وگو با ما، سیر روبه گسترش مصرف نوشابه های گازدار در کشور را نگران کننده دانسته و می گوید: مصرف مداوم نوشابه های گازدار تبعات منفی بر سلامتی جامع داشته بطوریکه جبران آن نیازمند تحمیل هزینه های سنگین درمانی است.

اختلالات خواب ارمغان نوشابه

فتح‌الله پورعلی در خصوص علاقه‌ی مفرط برخی به مصرف مداوم و روزانه‌ی نوشابه می‌گوید: نوشابه‌های گازدار دارای حجم بالایی از کافئین می‌باشند و این ماده در نهایت منجر به ایجاد اعتیاد و وابستگی در مصرف کنندگان خود می‌شود.

وی میزان دقیق کافئین نوشابه‌ها را از نوعی به نوع دیگر و از برندی به برند دیگر متفاوت ارزیابی کرده و ادامه می‌دهد: کافئین موجود در نوشابه‌های گازدار با سرعت بیشتری نسبت به دیگر نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه و چای جذب بدن گردیده و در نتیجه سبب برهم خوردن نظم خواب  و کم آبی در بدن می‌شود.

سوء هاضمه و اختلالات گوارشی  دیگر سوغات نوشابه

به گفته‌ی پورعلی گازکربنیک موجود در نوشابه‌های گازدار، عمدتا از طریق سوزاندن سوخت‌های فسیلی همچون گازوئیل به دست آمده و طی روند فیلتراسیون به سایر ترکیبات افزوده می‌شود.

وی تصریح می‌کند: به دلیل جوشان، تند و سوزان بودن این گاز علاوه برتحریک پرزهای چشایی و کمک به ترشح بیشتر غدد بزاقی به سبب ماهیت اسیدی با افزایش ترشح اسید معده در کوتاه مدت به هضم بهتر غذا کمک می‌کند.

این کارشناس تغذیه اختلالات گوارشی را از دیگر عوارض مصرف نوشابه‌های گازدار عنوان کرده و می‌افزاید: در طولانی‌مدت که دستگاه گوارش به میزان ورود این اسید مصنوعی مضاعف عادت کرد برای هضم همواره نیازمند ورود این مقدار اسید به معده خواهد بود.

وی ادامه می‌دهد: اسید فسفریک موجود در این نوشابه‌ها نیز با رقابت با اسید هیدروکلریک معده عملکرد صحیح معده را تحت تاثیر قرار داده و هنگامی که معده ناکارآمد می‌گردد غذای مصرفی گوارش نیافته باقی مانده و سبب سوء هاضمه و نفخ می‌شود.

چاقی و هزار و یک درد

پورعلی میزان قند موجود در نوشابه‌ها را بسیار بیشتر از نیاز روزانه بدن به این ماده ارزیابی کرده و تصریح می‌کند: بطور متوسط قند، 10 درصد حجم نوشابه‌ها را تشکیل می‌دهد.

به گفته‌ی وی نیاز روزانه‌ی بدن به قند در شبانه روز 25 گرم می‌باشد و این در حالیست که هر نوشابه‌ی تک نفره 330 میلی لیتری 33 گرم قند و هر نوشابه ی 1.5 لیتری خانواده نیز 150گرم قند را وارد بدن می‌کند که اضافه وزن و چاقی را به دنبال دارد.

او از چاقی به عنوان دروازه‌ای برای ورود به دنیای امراض مختلف یاد کرده و می‌گوید: عوارض چاقی طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها را در بر می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به دیابت و فشار خون و بیماری‌های مختلف قلبی و عروقی اشاره کرد.

نوشابه های سنگ ساز

این کارشناس تغذیه عوارض ناشی از وجود گازکربنیک در نوشابه‌ها را به اختلالات گوارشی محدود نداسته و خاطرنشان می‌کند: هنگامی که میزان اسید فسفریک خون افزایش می‌یابد کلیه‌ها قادر به دفع سریع آن نمی‌باشند بنابراین فشار مضاعفی بروی کلیه‌ها تحمیل می‌گردد.

او در تشریح عوارض کلیوی نوشابه‌های گاز دار می‌گوید: مصرف نوشابه های گازدار سبب می‌گردد تا کلسیم از استخوان‌ها برداشته شده و درون خون جریان یابد که این امر موجب رسوب کلسیم اضافی در کلیه‌ها گردیده و در نهایت منجر به تشکیل سنگ در کلیه‌ها می‌گردد.

پوکی استخوان و پوسیدگی دندان

پورعلی به مصارف صنعتی اسید فسفریک برای زدودن آب از کلسیم و منیزیم اشاره کرده و یادآور می‌شود: این ماده‌ی سمی در بدن نیز دارای عملکرد مشابهی می‌باشد به طوریکه یون کلسیم را از استخوان‌ها برداشته و پوکی استخوان‌ها را سبب می‌گردد.

وی اضافه می‌کند: خاصیت اســیدی نوشابه‌های گازدار سبب فرسایش مینای دندان‌ها می‌گردند که این عامل در ترکیب با میزان قند بالای این گـونه مـحــصولات پوسیدگی دندان‌ها را تسریع می‌کنند.

فریب نوشابه‌های بدون قند یا رژیمی را نخورید

کارشناس تغذیه شبکه بهداشت استان آذربایجان شرقی همچنین عوارض نوشابه‌های رژیمی و بدون قند را کمتر از نوشابه‌های معمولی ندانسته و اضافه می‌کند: نوشابه‌های رژیمی نوشیدنی کربناته هستند که به جای شکر با سایر شیرین کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام، ساخارین، سیکلامات، سوکرالوز و آسه سولفام پتاسیم شیرین شده‌‌اند.

به گفته‌ی برخی از این ترکیبات همچون آسپارتام یکی از شیرین کننده‌های مصنوعی است که 200 برابر شیرین تر از قندهاست.

این کارشناس تغذیه در تشریح عوارض این نوشیدنی‌ها ادامه می‌دهد: تقریبا تمامی نوشیدنی‌های موجود در بازار، انواع سبک (لایت) و بدون قند (زیرو) بدون کالری هستند و در این صورت باید سبب کاهش وزن و جلوگیری از بیماری‌هایی که به سبب مصرف شکر ایجاد می‌شوند مانند دیابت و سندرم متابولیک شود.

پورعلی در نهایت تصریح می‌کند: شواهد موجود نشان دهنده‌ی این مسئله نمی‌باشد چرا که بسیاری از افرادی که به مصرف این نوشیدنی‌ها روی آورده بودند با هم اکنون با چاقی و عوارض آن دست و پنجه نرم می‌کنند.

مصرف نوشابه‌های گازدار در کشور در کمتر از دو دهه‌ی اخیر رشدی 15 درصدی را تجربه کرده است. برای روشن تر شدن تبعات منفی این افزایش مصرف لازم است به آماری که از سوی مجامع بهداشتی و پزشکی کشور در دو دهه‌ی اخیر ارائه شده توجه کرد.

بر اساس این آمارها بیماری‌های قلبی و عروقی علت 40 درصد از مرگ و میر کشور است. این در حالیست که در دهه‌ی 80 بیماری‌های قلبی عامل 30 درصد از مرگ و میر ایرانی‌ها بوده است. همچنین میزان شیوع سنگ کلیه در کشور در حدود 5 درصد می‌باشد که در حدود دو برابر استاندارد جهانی است؛ بطوریکه 30 درصد از مراجعه کنندگان به متخصصان اورولوژیست افرادی هستند که از سنگ کلیه رنج می‌برند.

 لازم به ذکر این نکته است که در سال 80، حدود ۱۵ درصد از جمعیت ایران دچار پوکی استخوان بودند که در سال 90 این جمعیت به 34 درصد افزایش یافته‌ است.

همچنین تحقیقات نشان داده افرادی که روزانه حداقل یک بطری نوشابه مصرف می‌کنند، ۸۳ درصد بیشتر از افرادی که در طول ماه فقط یک بطری نوشابه مصرف می‌کنند به دیابت مبتلا می‌شوند.

پر واضح است که بیماری‌ها یک شبه پدیدار نمی‌گردند بلکه در طول سالیان و بر اثر عادت‌های بد زندگی فردی و گنجاندن مواد غذایی نامناسب در رژیم های غذایی ایجاد می‌شوند.

با در نظر گرفتن تمام این توضیحات و آمار بنظر ضروری می‌آید مصرف نوشابه‌های گازدار در رژیم های غذایی را بسیار محدود کرده و با مصرف مقادیر کافی از آب، شیر و آب میوه های طبیعی سلامت خود و در نهایت جامعه‌ی ایرانی را تضمین کنیم.

دانا