بازگشت سفیر انگلیس 9 ماه مانده به انتخابات

بصیر،ایران و انگلیس بعد از پنج سال مناسبات خود را در سطح سفیر از سر گرفتند؛ مناسباتی که بعد از تجمع اعتراضی مقابل سفارت انگلیس در آذر ماه 1391 قطع شده بود. ارتقای مناسبات دو طرف، 75 روز بعد از رأی 52درصدی انگلیسی‌ها به همه‌پرسی خروج کشورشان از اتحادیه اروپا اتفاق افتاده است؛ اتفاقی که لندن را بیش از پیش به سمت بازارهای خاورمیانه و شمال آفریقا سوق داده است.

یک سال بعد از فعال شدن سفارت‌های ایران و انگلیس در پایتخت‌ها، عصر دیروز سفرای دو کشور به طور همزمان در تهران و لندن استوارنامه‌های خود را به وزرای خارجه تقدیم کردند تا مناسبات تهران و لندن، 11 ماه مانده به پایان دولت یازدهم و 9ماه مانده به انتخابات در سطح سفیر ارتقا پیدا کند. سفارت ایران در لندن را حمید بعیدی‌نژاد، مرد کلیدی محمد‌جواد ظریف در مذاکرات هسته‌ای عهده‌دار شده و سفارت انگلیس در تهران را هم نیکولاس هاپتون کاردار انگلیس در تهران به عهده خواهد گرفت که از دی ماه 1394 در این پست بوده است. مناسبات دو کشور، در نهم آذر ماه 1390 بعد از تجمع اعتراضی مقابل سفارت بریتانیا در تهران به وخامت گرایید. این تجمع بعد از رأی مجلس شورای اسلامی به کاهش مناسبات سیاسی با انگلیس انجام شد. مصوبه مجلس برای کاهش روابط با انگلیس، بعد از طرح بحث‌هایی درباره اقدامات خصمانه انگلیس، به خصوص اقدامات این کشور در فتنه سال 1388 مطرح و به تصویب رسید. براساس این مصوبه، وزارت امور خارجه موظف شد در چارچوب حفظ منافع ملی و دفاع از حقوق ملت بزرگ ایران ظرف دو هفته، روابط سیاسی را با دولت انگلیس به سطح کاردار تنزل دهد و روابط اقتصادی و بازرگانی را نیز به حداقل ممکن برساند. کمتر از یک سال بعد، در 25 تیر ماه 1391، ایران کشور عمان را به عنوان حافظ منافع خود در انگلیس تعیین و انگلیس هم سوئد را به عنوان حافظ منافع خود در تهران تعیین کرد.

یک ماه بعد از ملاقات مهر ماه 1392 محمدجواد ظریف و ویلیام هیگ وزرای خارجه ایران و انگلیس در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل نیز محمدحسن حبیب‌الله‌زاده به عنوان کاردار غیرمقیم ایران در لندن و جی شارما نیز به عنوان کاردار غیرمقیم و ترددی انگلستان در تهران انتخاب شد.  بعد از انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم، دیوید کامرون با ارسال نامه‌ای به وی ابراز امیدواری کرده بود روابط تهران ـ لندن در دولت جدید بهبود یابد. در دوم مهر ۱۳۹۳ نیز روحانی اولین رئیس‌جمهور بعد از انقلاب بود که با یک نخست وزیر انگلیس( دیوید کامرون) در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک ملاقات کرد. در اول ماه شهریور ۱۳۹۴، سفارت انگلیس در تهران با حضور فیلیپ هاموند، وزیر خارجه بریتانیا بازگشایی و در لندن نیز سفارت ایران گشوده شد.

هاپتون با دستور کار حقوق بشر
حالا یک سال بعد، دو طرف مناسبات خود را به سطح سفیر ارتقا داده‌اند. وزیر خارجه ایران، حمید بعیدی‌نژاد، مرد کلیدی مذاکرات هسته‌ای خود را به لندن اعزام کرده؛ شهری که یکی از مراکز اصلی مبادلات بانکی است. «نیکولاس هاپتون» انگلیسی هم دیروز عصر به عنوان سفیر جدید انگلستان در تهران رونوشت استوارنامه خود را تقدیم محمدجواد ظریف کرد. هاپتون که دی ماه سال گذشته به عنوان کاردار جدید انگلیس در ایران و به جای آجی شارما کاردار سابق این کشور منصوب شد، پیش از آن به عنوان سفیر کشورش در دوحه (قطر) و همچنین در یمن مشغول به فعالیت بود. بر اساس گزارش رویترز، هاپتون دیروز گفت که امیدوار است ارتقای مناسبات دو طرف فرصتی برای مسائل مختلف از جمله مسائل کنسولی باشد. او ابراز امیدواری کرده که تبادل سفرا «آغاز همکاری سازنده» بین دو کشور باشد و لندن را «قادر کند به طور مستقیم در مسائلی مانند حقوق بشر و نقش ایران در منطقه بحث کند.»

تمایل انگلیس بعد از برگزیت به ایران
مناسبات دو طرف حدود هشت ماه بعد از اجرایی شدن برجام ارتقا پیدا کرده است. یک مقام آگاه در وزارت امور خارجه گفته که اکنون در پی محقق شدن شرایط برای ارتقای روابط، دو کشور تصمیم گرفتند سفرای خود در تهران و لندن را مستقر کنند. به گفته این مقام ارتقای روابط به معنای حل و فصل مسائل فیمابین نبوده و جمهوری اسلامی ایران کماکان دیدگاه‌های خود را به‌صورت دوجانبه و غیر آن به صراحت اعلام خواهد کرد. یک مقام دیگر وزارت خارجه هم در گفت‌و‌گو با ایسنا، گفته که در داخل کشور در سطوح عالی برای ارتقای روابط با انگلیس در سطح سفیر هماهنگی‌های لازم انجام شده است. وی همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا این اقدام نیازمند مصوبه مجلس بوده است یا نه؟ گفته است: «این موضوع بر عهده وزارت خارجه گذاشته شده بود و نیازی به این امر نبوده است و پروسه‌های لازم در داخل کشور جهت این موضوع طی شده بود.»

مناسبات دو طرف حدود 75 روز بعد از همه‌پرسی خروج انگلیس از اتحادیه اروپا ارتقا پیدا کرده است. بی‌بی‌سی انگلیسی یک روز بعد از این رفراندوم نوشت: «بعد از همه‌پرسی برگزیت، تقاضا برای استرلینگ کاهش خواهد یافت، بازار سهام انگلیس سقوط خواهد کرد، … بازار مسکن سرعت کمتری پیدا می‌کند و سرمایه‌گذاری کاهش پیدا می‌کند»؛ تحولاتی که به گفته برخی تحلیلگران، انگلیس را در موقعیت مذاکراتی ضعیف‌تری با دیگر کشورها قرار می‌دهد. شپارد مولین کارشناس تجاری در گفت‌و‌گو با اینترنشنال بیزنس تایمز گفته است: «با رأی (مثبت) بریتانیایی‌ها به خروج از اروپا، بریتانیا ممکن است در نهایت تجارت خود را با ایران گسترش دهد… تحریم‌های اروپایی اعمال شده بر ایران طی دو دهه گذشته، لزوماً برای انگلیس قابل اعمال نخواهد بود.» او به استقبال حمید ابوطالبی مشاور روحانی از خروج انگلیس از اتحادیه اروپا که آن را فرصتی برای ایران توصیف کرده بود، اشاره کرده و گفته است: انگلیس در خارج از اروپا، می‌تواند تجارت را با ایران به صورت عمومی از سر بگیرد، البته تا جایی که مبادلات بانکی آن شامل بانک‌های امریکایی، دلار امریکا و شهروندان امریکا نباشد.»
با این حال، تجربه سیاست خارجی انگلیس به خصوص در سال‌های اخیر نشان داده در میان تصمیم‌سازان سیاست خارجی بریتانیا، انگاره‌های سیاسی- امنیتی در برخورد با ایران، بر ملاحظات اقتصادی غلبه دارد و به همین خاطر   شاید انگلیسی‌های «وقت‌شناس» بیشتر از آنکه بازگشت سفیرشان را فرصتی برای احیای رابطه اقتصادی بدانند از آن برای کاشتن نطفه‌ فتنه در رحم انتخابات 96 ایران که 9 ماه تا آن باقی است بهره ببرند تا جنین فتنه را درست در رأس 9 ماهگی متولد کنند.