چگونه از یک کلاهبردار شکایت کنیم؟
بصیر، کلاهبرداری از جمله جرایمی است که قانون به صورت جدی با آن برخورد می‌کند و با هیچ احدی در این زمینه شوخی ندارد. محمدرضا پورقربانی قاضی دادگستری و مدرس مرکز آموزش قوه قضاییه در این زمینه می‌گوید: «کلاهبرداری سنتی توسط دکترین حقوقی وحقوقدانان در منابع مختلف تعریف شده است. به این ترتیب این نوع کلاهبرداری عبارت است از توسل به وسایل متقلبانه برای بردن مال دیگری. بنابراین وسیله متقلبانه از سوی مرتکب و اغفال یا فریب بزه‌دیده یا صاحب مال شرط تحقق کلاهبرداری سنتی است.»
تعیین مصادیق کلاهبرداری به جای تعریف
قانون‌گذار کلاهبرداری رایانه‌ای را به طور شفاف مورد تعریف قرار نداده است چون در خیلی از موارد شاهد این هستیم که قانون‌گذار هراس دارد از اینکه تعریفی ارائه دهد و آن تعریف جامع یا مانع نباشد. در نتیجه قانون به تعریف بعضی از جرایم نپرداخته و نمی‌پردازد و صرفا به ذکر مصادیق آن بسنده می‌کند و این دکترین هستند که این گونه جرایم را تعریف می‌کنند. این حقوقدان پس از بیان این جملات خاطرنشان می‌کند: «قانون گذار مصادیق جرایم رایانه‌ای که مستند قانونی آن درماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای مصوب سال ۱۳۸۸ را بیان کرده و در حال حاضر تحت عنوان یکی از فصول قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ماده ۷۴۱ مطرح می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «تعریفی که می‌توان از کلاهبرداری رایانه‌ای ارائه کرد عبارت است از وارد کردن تغییر یا ایجاد وقفه در داده‌های رایانه‌ای یا برنامه‌های رایانه‌ای یا دیگر مداخلات نسبت به پردازش داده‌ها که خواه موجب ضرر اقتصادی و خواه موجب از دست دادن اموال می‌شود و تصرف آن‌ها با قصد کسب منفعت امتیاز اقتصادی غیر قانونی برای خود یا دیگری است.»
محل رسیدگی به جرم
اگر شما می‌خواهید از دست یک کلاهبردار به قانون پناه ببرید در مرحله اول باید محل وقوع جرم را شناسایی کنید. این قاضی دادگستری با بیان اینکه چه در کلاهبرداری رایانه‌ای و چه در کلاهبرداری سنتی محل وقوع جرم محل رسیدگی به موضوع خواهد بود، می‌افزاید: محل وقوع جرم در کلاهبرداری سنتی جایی است که مال برده می‌شود. البته اختلاف نظر هم هست چون بعضی‌ها معتقدند جرم کلاهبرداری جرم مرکب است و اگر کسی آمده و در یک حوزه قضایی دیگری را فریب داده و در حوزه دیگری هم باز مالی را ببرد هرکدام از حوزه‌ها برای رسیدگی به پرونده صالح هستند. مثلا شخصی در تهران و به وسایل متقلبانه متوسل شده و شخصی را فریب داده و مالی را در کرج تحویل گرفته است. اینجا هرکدام از حوزه‌های کرج و تهران برای رسیدگی به این پرونده صاحب صلاحیت هستند. این حوزه‌ها صالح هستند و هرکدام که زود‌تر شروع به رسیدگی کردند پرونده را پیش می‌برند. البته خیلی‌ها معتقدند جایی که مال برده می‌شود محل وقوع جرم کلاهبرداری سنتی است.
وی اضافه می‌کند: «یکی از موارد کلاهبرداری رایانه‌ای کلاهبرداری از طریق دستگاه‌های ATM است. همچنین کلاهبرداری از طریق حساب بانکی اشخاص نیز نوع دیگری از کلاهبرداری اینترنتی است؛ که در این موارد یک وحدت رویه‌ای به شماره ۷۲۹ از سوی دیوان عالی کشور صادر شده و گفته شده محل بانک محال علیه صاحب حساب، صالح برای رسیدگی است.»
پورقربانی عنوان می‌کند: «در مورد سایر موارد محل وقوع جرم رایانه‌ای می‌توان گفت که جایی که مرتکب داده اطلاعات دیگری را به طور غیر مجاز وارد کرده همان جا حوزه صالح به رسیدگی است. در فرض مثال اگر کسی در تهران بخواهد حساب دیگری را در شیراز حک کند و از این طریق وجوهی را مورد نقل و انتقال قرار بده یا امتیازاتی روکسب کنه می‌توان گفت که همین تهران صالح به رسیدگی خواهد بود.»
کلاهبرداری جرم عمومی است
مدرس مرکز آموزش قوه قضاییه در پایان می‌گوید: «جرایم کلاهبرداری نیاز به شکایت شاکی ندارد چون جنبه عمومی آن به جنبه خصوصی غلبه دارد. همچنین در مورد کلاهبرداری سنتی یک وحدت رویه‌ای در دهه ۶۰ بوده که در آنجا گفته شده بود که جرم کلاهبرداری نیازمند شکایت شاکی خصوصی نیست چون جنبه عمومی جرم به جنبه عمومی آن غلبه دارد. در مورد کلاهبرداری رایانه‌ای هم می‌توان گفت این پرونده‌ها برای به جریان افتادن نیازمند شکایت شاکی خصوصی نیستند و به محضی که چنین گزارشی از طرف پلیس واصل شود مرجع قضایی، مناطق را بررسی می‌کند و از طریق پلیس فتا پیگیر می‌شود که اگر کسی از طریق مصادیقی که قانون‌گذار در ماده ۱۳ بیان کرده مرتکب عملی خلاف به منظور جلب کسب منافع یا مال شود جرم کلاهبرداری اتفاق افتاده و مرتکب تحت تعقیب قرار می‌گیرد.» با این توصیفات به نظر می‌رسد اگر شما چه در دنیای واقعی و چه در فضای مجازی مورد کلاهبرداری قرار گرفتید لازم است در مرحله اول گزارش آن را به کلانتری محل ارائه کنید. قانون با عمومی دانستن جرم کلاهبرداری در ادامه راه را برای شما بسیار تسهیل کرده است.
دانا
