قلب‌هایی که پاک می‌شوند و سرنوشت‌هایی که از”نو” نوشته می‌شوند
بصیر، روزشمار رسیدن شب های احیا، شب های نوشتن تقدیر مردمان، شب های توبه، ندبه، استغفار و استجابت دعا، آغاز شده است. شب های احیا ماه مبارک رمضان با ضربت خوردن مردی رنگ شهادت به خود می گیرد که اهل انصاف و انسان شناسان وارسته او را دوست دارند و تحسینش می کنند؛جانین ـ شاعر آلمانی ـ گوید: « علی (ع) را جز آن که دوست بداریم و شیفته او باشیم چاره ای نداریم؛ زیرا جوان شریف و بزرگواری بود، وجدان پاکی داشت که از مهربانی و نیکی لبریز بود و قلبش مملو از یاری و فداکاری بود و از شیر شرزه شجاع تر بود، ولی شجاعتی ممزوج با رقت، لطف، دلسوزی، مهر و عاطفه» .
اندیشمندان در افتادن و مخالفت کردن با امام اول شیعیان و برادر رسول خدا(ص) را خلاف قواعد اسلام می دانند و او را شهید عظمت و عدالت خویش بر می شمارند. پروفسور استانسیلاس ـ گوریارد ـ فرانسوی می گوید : « معاویه از بسیاری جهات برخلاف قواعد اسلام رفتار کرده است، چنان که با علی بن ابی طالب (ع) که پس از پیغمبر اسلام (ص) بزرگ ترین، شجاع ترین، پرهیزگارترین، فاضل ترین، و خطیب ترین افراد عرب به شمار می رفت، در افتاد .»
امام علی(ع) در تمام مراحل زندگی شرافتمندانه زیست و بر آن بود تا آنجا که می شود در پاسداری از اسلام و ارزش های آن تلاش کند و در این راه، افزون بر آیات قرآن، سیره پیامبر(ص) نیز به عنوان الگوی عملی مورد توجه آن حضرت قرار داشت و در این راه جان خود را نیز گذاشت. در نامه 62 نهج البلاغه از زبان امام علی(ع) آمده است که من مشتاق ملاقات پروردگارم. آن حضرت، بهترین مرگ ها را کشته شدن در راه خدا می دانست و سوگند یاد کرده بود که هزار ضربه شمشیر بر من، آسان تر از مرگ در بستر در غیر بندگی خداست.
فزت و ربّ الکعبه
روایتگران درباره شب 19 ماه مبارک رمضان که شب ضربت خوردن علی بن ابی طالب است، آورده اند: حضرت علی(ع) در شب نوزدهم ماه مبارک رمضان، مهمان دخترش ام کلثوم(س) بود و در آن شب حالت عجیبی داشت و دخترش را به شگفتی درآورد. روایت شده که ایشان در آن شب بیدار بود و بسیار از اتاق بیرون می رفت و به آسمان نظر می کرد و می فرمود: به خدا سوگند، دروغ نمی گویم و به من دروغ گفته نشده است. این است آن شبی که به من وعده شهادت دادند. به هر روی، آن حضرت به هنگام نماز صبح وارد مسجد اعظم کوفه شد و خفته گان را برای ادای نماز بیدار کرد. از جمله، خود عبدالرحمن بن ملجم مرادی را که به رو خوابیده بود، بیدار و خواندن نماز را به وی گوش زد کرد.
هنگامی که آن حضرت وارد محراب مسجد شد و مشغول خواندن نماز گردید و سر از سجده اول برداشت، نخست شبیث بن بجره با شمشیر برّان بر وی هجوم آورد، ولیکن شمشیرش به طاق محراب اصابت کرد و پس از او، عبدالرحمن بن ملجم مرادی فریادی برداشت: “لله الحکم یا علی، لا لک و لا لأصحابک”! و شمشیر خویش را بر فرق نازنین حضرت علی(ع) فرود آورد و سر مبارکش را تا به محل سجده گاهش شکافت.
حضرت علی(ع) در محراب مسجد، افتاد و در همان هنگام فرمود: بسم الله و بالله و علی ملّه رسول الله، فزت و ربّ الکعبه؛ سوگند به خدای کعبه، رستگار شدم.
و اینگونه بود که بزرگ ترین ظلم بشری به عقل، عشق، ایمان، صادقت و عدالت رقم خورد و نخستین شب احیای مسلمانان در ماه مبارک رمضان عطر و بوی شهادت به خود گرفت و ارج و قربی بیش از پیش پیدا کرد تا جایی که شب های احیا را شب های قدر نیز می نامند، شب هایی که برای وجه تسمیه اش نکات ریز و حسرت برانگیزی گفته شده است.
راز و رمز شب های قدر
برخی معتقدند که شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت و چون این شب، شب شریفی است به آن شب قدر می گویند؛ یعنی شبی که صاحب قدر و منزلت و شرافت است. از لحاظ لغوی نیز، در قرآن کریم « قدر» به معنای منزلت و بزرگی خداوند عالم آمده است و می خوانیم: «ما قدروا لله حقّ قدره»5. یعنی آنان عظمت خداوند را نشناختند. همچنین، رمز بزرگی و عظمت شب قدر در خود سوره قدر، نیز بیان گردیده و می فرماید: «شب قدر، از هزار ماه بهتر است.
و برخی دیگر اینگونه تفسر کرده اند: یکی دیگر از معانی «قدر»، «تقدیر و سرنوشت» است و در این شب، امور بندگان تا سال آینده مقدّر می گردد. تفسیر برهان از امام باقر (علیه السلام) روایت می کند که: «در شب قدر، هر امری از امور بندگان تا شب قدر سال آینده معین می گردد، از خیر و شر، طاعت و معصیت، ولادت و مرگ و روزی موجودات و هرآنچه در آن سال مقدّر گشته حتمی است و خداوند را در آن مشیت است.»
و در این شب ها باید با شب زنده داری و احیا گرفتن و قرآن بر سر گذاشتن به پیشواز حضور بی کران خدا در قلب های مؤمنین روزه دار برویم. حضرت موسى(ع)به خداوند متعال چنین گفت: خدایا! نزدیکى به تو را مىخواهم. فرمود: « قُربی لِمَن یَستَیقِظُ لَیلَهَ القَدرِ؛ نزدیکى به من، براى کسى است که شب قدر را بیدار می ماند.
این بیدار ماندن اعمالی دارد که بخشی از آن مخصوص هر شب است و بخشی دیگر به صورت مشترک بین شب های 19، 21 و 23 ماه مبارک رمضان انجام می شود. یکی از نکات قابل تأمل در مخفی ماندن شب قدر در بین چند شب از شب های ماه رمضان و ماه رجب این است تا فرصتی برای ما باشد تا بیشتر به قدر و ارزش آن واقف شویم چه بسیاری از علمای دین عقیده دارند که پنهان ماندن شب قدر در میان این شب ها بدان جهت است که بندگان، به همه این شب ها اهمیت دهند و توفیق عبادت و مناجات هر چه بیشتری یابند و بهره های معنوی افزون تری برند. .
اعمال مشترک شب های قدر
1- مقارن غروب آفتاب شب قدر غسل شود.
2- در شب قدر دورکعت نماز اقامه شود، در هر رکعت بعد از حمد ، هفت مرتبه سوره توحید خوانده شود. بعد از نماز هفتاد بارذکر ” استغفرالله و اتوب الیه” گفته شود.
3- قرآن به سرگرفتن در شب قدر و خدا را به چهارده مصوم سوگند دادن .
4- خواندن زیارت امام حسین علیه السلام در شب قدر.
5- احیای این شبها.
اعمال مخصوص شب نوزدهم
1- صد بار ذکر ” استغفرالله ربی واتوب الیه “.
2- صد بار ذکر ” اللهم العن قتله امیرالمومنین”
3- دعای اللهم اجعل فیما تقضی و تقدر من الامر المحتوم …
سیره عبادی حضرت زهرا (س) در شب قدر
اما بانوی دو عالم بی بی حضرت زهرا سلام الله شب های قدر خود ر اینگونه می گذراند:
حضرت زهرا(س) در شب‌هاى مبارک قدر نه تنها خود تا به صبح، شب‌زنده‌دار بود بلکه آنچنان اهمیت براى این شب قائل بود که کودکان خردسال خویش را از قبل آماده می‌کرد تا در شب قدر تا صبح بیدار باشند و به تهجد و عبادت بپردازند و از فیوض الهى در این شب کمال بهره را ببرند و سعادت خویش را تأمین کنند.
روش حضرت فاطمه این بود که کسى از اهل خانه در شب قدر به خواب نرود. آنان را روز قبل به کم غذا خوردن و استراحت لازم وا می‌داشت تا بتوانند شب قدر، شب زنده‌دارى کنند. آن حضرت می‌فرمود: محروم آن کسى است که از خیر و فیوض شب قدر محروم باشد.
حدیث شریف فوق سیره و شیوه زندگى حضرت را بیان می‌کند که همواره سعى می‌کرد تا از روز قبل، فرزندان و اهل خانه را آماده کند تا بتوانند در شب قدر بیدار بمانند. این یک نمونه از اهمیت دادن حضرت به دستورهاى دینى در تربیت فرزندان است. البته نمونه بسیار روشن و بارز آن که حتى سعى دارد کودکان نابالغ را در شب قدر بیدار نگه دارد همان امرى است که اکثر مردم حتى درباره نوجوانان و جوانان از آن غافل هستند.
