تلاش اوباما و روحانی برای آرام کردن خشم سعودی‌ها از توافقنامه ژنو؟
به گزارش بصیر به نقل از نامه نیوز، سایت روزنامه دیلی استار به نقل از منابع دیپلماتیک و سیاسی در بیروت روز جمعه خبر داد که عربستان سعودی به طور رسمی از «حسن روحانی» رئیس جمهوری ایران برای سفر به این کشور دعوت کرده است که با پذیرش این سفر از سوی رئیس جمهوری ایران همراه شده است.
این منابع در گفت‌وگو با دیلی استار عنوان داشتند که حسن روحانی دعوت عربستان سعودی را پذیرفته است و مقامات در تهران در حال آماده سازی مقدمات برگزاری این سفر هستند.
انتظار می‌رود که این سفر پس از سفر «باراک اوباما» رئیس جمهوری آمریکا به ریاض در هفته‌ی آخر ماه مارس صورت بگیرد.
روابط ایران و عربستان سعودی با سیاست های متفاوتی که دو کشور به ویژه در موضوع سوریه اتخاذ کرده بودند طی سال های اخیر تیره و تار شده است.
روحانی پس از آنکه در ژوئن سال 2013 به عنوان رئیس جمهوری ایران انتخاب شد، تاکید کرد که به دنبال رفع تنش های موجود در روابط ایران با عربستان سعودی است. وی در نظر داشت که برای به جا آوردن مراسم حج و دیدار با ملک عبدالله، پادشاه عربستان به این کشور سفر کند اما این سفر به دلایلی که اعلام نشد، به تعویق افتاد.
این اما برای نخستین بار طی چند ماه اخیر نیست که خبری مبنی بر سفر مقامات بلندپایه ایران به عربستان آن هم در بحبوحه مذاکرات هسته ای در فضای مجازی منتشر می‌شود؛ تنها چند روز پس از بازگشت حسن روحانی از نخستین سفرش به نیویورک، اخباری مبنی بر سفر رئیس جمهور کشورمان به عربستان و شرکت در مراسم حج تمتع در فضای مجازی منتشر شد. چندی پس از آن اما، امیر عبداللهیان، معاون وزیر خارجه سفر روحانی به عربستان را منتفی دانست و تاکید کرد که با توجه به فشردگی برنامه های رئیس جمهور این سفر در زمان دیگری انجام می‌گیرد.
در این بین و پس از منتفی شدن سفر روحانی به عربستان، زمزمه های سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی به ریاض نیز شنیده شد. آیت الله هاشمی پنجم آذر در گفت‌وگو با روزنامه فایننشال تایمز انگلیس، نسبت به سفر به عربستان به منظور بهبود روابط تهران – ریاض اعلام آمادگی کرد و افزود که ملک عبدالله پادشاه عربستان ماه گذشته از او برای سفر به عربستان برای مراسم حج دعوت کرده بود.
با این حال آیت الله هاشمی افزود که چنین سفری نیازمند زمینه چینی در داخل ایران و رسیدن به تصمیم واحد در مورد سیاست تنش زدایی و چگونگی تعامل با عربستان سعودی بر اساس سیاست برد- برد است. هاشمی افزود : باید به مقامات عربستان اطمینان داد که دوستی با ایران به نفع دو کشور و منطقه است.
«محمدجواد لاریجانی» نیز در گفت گو با ایرنا، در ارزیابی اش از مثمر ثمر بودن سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی به عربستان، گفت: اگرچه بعضی سیاست ها و اقدامات دولت عربستان منطقه نامناسب بوده، اما تحرکاتی که ازطرف مسئولان سیاسی کشور با هدف تعمیق روابط انجام می شود، دقیقا در جهت منافع کشور خواهد بود.
روزنامه‌ی عربستانی الوطن نیز در خبری از احتمال سفر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران به عربستان خبر داد. این روزنامه نوشت: در چارچوب اجرای وعده‌های حسن روحانی، رییس جمهوری ایران در بعد از انتخابات ریاست جمهوری مبنی بر گشایش روابط با کشورهای همسایه و سفرهای مسوولان ترکیه و امارات به تهران و شکسته شدن رکود دیپلماسی منطقه‌ای، انتظار می‌رود محمد جواد ظریف در راستای سفر به کشورهای منطقه به عربستان نیز سفر کند.
این روزنامه به نقل از ابراهیم نوروزی، کاردار سفارت ایران در ریاض نوشت که هماهنگی‌ها با دولت عربستان برای تعیین زمان این سفر در حال انجام است اما هنوز زمانی مشخص نشده است ولی تماس‌ها با برادران در ریاض درخصوص سفر وزیر وجود دارد.
سفر وزیر خارجه ایران به عربستان اما همانند خبر سفر دیگر مقامات ایرانی به عربستان در دولت جدید برگزار نشد.
فلش بک به عقب؛ نقش عربستان در کارشکنی فرانسوی‌ها در ژنو 2 و واکنش محتاطانه عربستان به توافقنامه ژنو3
منتفی شدن سفر روحانی به عربستان اما همزمان با آغاز دور جدید مذاکرات ایران و 1+5 بود. مذاکراتی که خیلی زودتر از آنچه تصور می شد در مسیر توافق قرار گرفت تا سیگنال های مثبت میان تهران و غرب، محور فرانسه-اسرائیل – عربستان سعودی را به سمت کارشکنی در مسیر توافقات بکشاند. این محور هرآنچه در توان داشتند در سنگ اندازی در مسیر توافق ایران و 1+5 در ژنو 2 به کار بستند تا در نهایت در آخرین لحظات مانع به توافق رسیدن ایران و 5+1 شوند. اینگونه بود که نفوذ حکام عرب و لابی صهیونیسم در تصمیم گیری سران کشورهای عضو شورای امنیت سازمان ملل و اختلاف میان آنها بیش از پیش خود را نشان داده شد.
در این بین اما انگار کارشکنی های عربستان پایانی نداشت و نگرانی از بهبود روابط ایران و آمریکا و توافق تهران با 1+5 بر سر فعالیت های هسته ای ایران بر سیاست خارجی این کشور سایه انداخت به گونه ای که تلاش دستگاه اطلاعاتی ریاض در مسیر کارشکنی مذاکرات ژنو محسوس تر شد. با این وجود اما طرف غربی مذاکره کننده پرونده هسته ای ایران بعد از 3 ماه و سه جلسه رایزنی با دولت جدید ایران اولین گام بهبود روابط را برداشتند و بعد از 10 سال توافقنامه بین دو طرف به امضا رسید تا اینگونه عربستان و دیگر متحدان منطقه ای و بین المللی اش را شوک زده کند.
پس از توافق تاریخی ایران و 1+5 در ژنو و حل مناقشه هسته ای ایران اما ریاض به همراه دیگر پایتخت های عربی منطقه، به توافق ژنو واکنش نشان داد. در واکنش محتاطانه عربستان سعودی به توافق ایران و 6 قدرت جهانی در ژنو آمده است: اگر ایران حسن نیت خود را اثبات کند توافق تهران و ۱+۵ گامی به سوی راه حلی جامع خواهد بود!
عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادر کننده نفت جهان و یکی از قدرت های منطقه‌ی خاورمیانه، نقش ویژه ای در تعاملات، سیاسی و اقتصادی کشورهای غربی و عربی دارد. تهران و ریاض پیش از روی کار آمدن دولت احمدی نژاد از روابط نسبتا دوستانه و نزدیکی برخوردار بودند. پس از انتخاب محمود احمدی نژاد به عنوان رئیس جمهوری ایران و در پیش گرفتن هشت سال دبپلماسی تقابل با کشورهای همسایه و منطقه از سوی دولت نهم و دهم، تنش میان تهران و ریاض به ویژه در سال های اخیر به اوج خود رسید.
طی چند سال اخیر، بحرین و سوریه مهمترین موضوعات مورد منافشه ایران و عربستان را تشکیل می دهند، عربستان با حمایت از پادشاهی بحرین در قبال مخالفان و ایران با حمایت از شهروندان شیعه این کشور که در مقابل خانواده آل خلیفه و اقلیت سنی مذهب در اکثریت هستند و از سوی دیگر، حمایت تهران از حکومت دمشق و مخالفت ریاض با ادامه حضور بشار اسد در قدرت همواره این دو کشور در تقابل جدی با یکدیگر بودند.
با این وجود به نظر می رسد دولت جدید ایران در ادامه دو گام پیشین خود در راستای تنش زدای با غرب و حل مناقشات پرونده هسته ای گام سوم را در منطقه برداشته است. گامی که شاید مهمترین و بلندترین آن در رابطه با عربستان نمود خواهد یافت چه آنکه این کشور نفوذی گسترده و تاثیرگذار بر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس دارد و همراه شدن آن با ایران به حل بسیاری از تنش های منطقه ای ایران کمک خواهد کرد.
