تبلیغات آبدار تلویزیونی برای روزه داران

هرچند که تلاش‌های مردمی رنگ و بوی دیگری دارد و سخنرانی‌های پس از نمازهای واجب، جزء خوانی قرآن در مساجد محله‌ها، توجه ویژه به کمک به نیازمندان و نیز غروب‌ها که چراغ خیمه‌های افطاری مردمی روشن می‌شود، نهایت تلاش مردمی در شهر برای معنوی نشان دادن سیمای آن دانست اما این‌ها نمی‌تواند خلاء نگاه فرهنگی مسئولین به ماه مبارک رمضان را پنهان کند.

چند حیطه در اختیار مسئولین فرهنگی قرار دارد که با مدیریت صحیح آن‌ها می‌توان فضای دیداری و شنیداری مردم را متناسب با ماه مهمانی خدا بیش از پیش معنوی کرد. یکی از این حیطه‌ها استفاده از رسانه ملی است.

تقلید و تکرار تکیه کلام‌های مجموعه‌های تلویزیونی در محاوره‌های عمومی مردم، تنها گوشه‌ای از قدرت تاثیر این رسانه است و این قدرت در طی چند سال اخیر همراه با واکنش‌های مردمی به برنامه‌ها و صحبت‌های مجریان روند رو به رشد و جدی‌تری به خود گرفته است. در این راستا می‌توان به واکنش گسترده مخاطبان نسبت به محتوای برنامه‌های تلویزیونی که در ماه رمضان واکنش‌های مردم در مورد برخی از برنامه‌ها که به صورت متداول و هر ساله از این رسانه پخش می‌شود، اشاره کرد.

تبدیل اولین شب پنجشنبه از ماه رجب به عنوان شب آرزوها در سراسر کشور ابتکاری بود که توسط رسانه ملی انجام شد و ظرفیت تغییر نگرش نسبت به امور معنوی توسط این رسانه در مخاطبان را با بازخورد خوبی که در سطح کشور و مخصوصا میان جوان‌ها داشت، نشان داد ولی این ظرفیت عظیم رسانه ملی در معنوی کردن فضای ذهنی مخاطبان در سایه غفلت مسئولان به دست فراموشی سپرده شده است. به عنوان مثال برنامه پربیننده‌ای مانند «خندوانه» که هر از گاهی موضوعات مناسب معنوی را منتقل می‌کند و بازخورد خوبی دارد محوریت خاصی از موضوعات معنوی ماه رمضان نداشته و محتوای برنامه در این ماه هیچ تفاوتی با ماه‌های دیگر سال ندارد.

از سوی دیگر برخی برنامه‌های پرمخاطب مخصوص ماه مبارک نیز دچار این فراموشی شده اند که می‌توان به برنامه پربیننده «ماه عسل» اشاره کرد. این برنامه با اجرای احسان علیخانی از سال 86 تا کنون یکی از پرطرفدارترین برنامه های این ماه به شمار می آی که در طی آن هر شب با طرح موضوعی خاص و ناب بیننده را جلوی گیرنده میخکوب می‌کند و صحبت‌های جالب و کمتر شنیده شده‌ی مهمانان این برنامه مخاطبان را هر روز بیش از روز گذشته جذب می‌کند.

اما این فرصت ناب زمانی که تنها به یک تبریک حلول ماه مبارک و آرزوی قبولی عبادات در ابتدای برنامه و توسط مجری انجام می‌شود، فرصت انتقال مفاهیم معنوی به مخاطب را از دست می‌دهد.

«ماه عسل» در ابتدای زمانی که شروع به کار کرد و بر طبق حال و هوای ماه رمضان با دعوت از مهمانانی که به واسطه ماه مبارک دچار تغییر و تحول عرفانی و اخلاقی شده‌ بودند جایگاه خوبی را در میان مردم پیدا کرد. دعوت از «قهرمانانی» که در اثر آشنایی با مفاهیم قرآنی، به اسلام مشرف شدند و یا مسلمانانی که به واسطه شنیدن آیه‌ای از قرآن کریم دچار تحول شدند به نظر می‌رسید که سعی در چهره کردن این وجهه از ماه رمضان دارد و روند بسیار موفق این مجموعه بود که متاسفانه سبک و سیاق این برنامه در طول سال‌های اخیر تغییر کرده و رنگ و بوی تغییر «قهرمان زندگی» را به خود گرفته است، قهرمانانی که از آسیب‌های اجتماعی جان سالم به در برده اند و این قهرمانان ارتباط خاصی با ماه رمضان ندارند!

برنامه های همیشگی ماه رمضانی

پخش سریال‌های تلویزیونی سنت دیرینه در ایام ماه رمضان محسوب می‌شود که در چند سال اخیر اعتراض به نخ نما بودن موضوعات و خط سیر داستانی این مجموعه ها، برخلاف انتظار نه تنها محتوا را بهتر نکرد که منجر به کاهش ساخت سریال‌هایی با مضمون‌های مذهبی و معنوی شد!

هرچند که تعداد محدودی از این سریال‌ها با مضمون ماه رمضان تولید شده که قابل تقدیر است، اما ماهیت اکثر مجموعه‌های تلویزیونی که در این ماه پخش می‌شود تفاوت چندانی با دیگر ایام سال و مخصوصاً ایام عید نوروز ندارد.

البته نباید از نظر دور داشت که برنامه ترکیبی «کدبانو» با موضوع پخت و پز و تهیه افطاری توسط خانواده ایثارگران، «ماه نشان» با موضوع فعالیت‌های مردمی و با محوریت موضوع خدمات اجتماعی در کنار دیگر برنامه‌هایی همچون «آفتابگردان» که در هر قسمت به زندگی زنان تازه مسلمان غیرایرانی در ایران می‌پردازد و زندگی طلاب موفق در عرصه تبلیغ در قالب مجموعه 13 قسمتی «سفیران هدایت»  فضای معنوی خوبی را در شبکه افق رقم زده است اما از نظر تعداد مخاطبانی که شبکه‌های  یک، دو و سه در سطح کشور دارند می‌توان ادعا کرد که همچنان خلاء وجود فضای ماه رمضانی در رسانه ملی قابل لمس است.

تبلیغات خوش رنگ و لعاب در ماه رمضان

تبلیغات کالا و خدمات بخش درآمدزایی در رسانه ملی محسوب می‌شود و هرچند که تبلیغات به اندازه مجموعه‌ها بر مخاطب تاثیر نمی‌گذارد اما اثر کمی نیز نخواهد داشت، این را می‌شود از پخش برخی از تکیه کلام‌ها و طنز ساختن از روی تبلیغات و گره زدن آن با مشکلات اجتماعی متوجه شد.

به نظر می‌رسد که باید نظارتی بر پخش تبلیغات در ماه مبارک رمضان صورت گیرد. تبلیغات انواع خوراکی‌ها و موادغذایی در روزهای گرم و طولانی در این ماه برای روزه داران صحیح به نظر نمی رسد و فضای معنوی جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد که بهتر است در کنار دیگر مسائل فرهنگی به این موضوع هم توجه شود.

جای خالی نگارخانه ای به وسعت شهر رمضان

حیطه دیگری که باعث معنوی شدن فضای دیداری و شنیداری مخاطب می‌شود استفاده از فضای شهری است و توقع از شهری که در عید نوروز حتی از نوع چیدمان گل‌های حاشیه اتوبان‌ها برای بهاری نشان دادن خود دریغ ندارد و آذین بندی‌های مختلفی برای انتقال پیام طراوت به مخاطب دارد انتظار می‌رود که ماه رمضان هم فضا را در جهت معنوی بودن رونق بدهد اما این اتفاق تا به حال روی نداده است.

در این ماه نه خبری از بنرهایی با مضامین مهمانی خداوند در سطح شهر هست و نه احادیث و جمله‌هایی در مورد روزه داری چشمان مهمانان خدا را روشن می‌کند، حتی محتوای تبلیغاتی که برای فروش کالا از شرکت‌های مختلف در سطح شهر نصب شده است هم تفاوتی با دیگر ماه‌های سال ندارد.

تاکید چندباره رهبر معظم انقلاب به برپایی جلسات قرآنی در این ماه و استفاده از فرصت افطار تا سحر در شب‌های گرم تابستان در پخش فیلم‌های سینمایی معنوی و تئاترهایی با مضامین عرفانی نیز از جمله بارهایی است که همچنان در سایه بی‌توجهی مسئولان فرهنگی بر زمین مانده است.

تنها میراث این ماه از مجاورت با ایام نوروز برداشت ناقص از نمایشگاه‌هایی است که در عید نوروز در کنار فروش محصولات در قالب تابلوهای هنری و یا سلسله جلساتی در کنار نمایشگاه‌ها به انتقال سنت دیرینه و قدیمی ایران باستان می‌پردازد. ولی در ماه روزه، تنها نمایشگاه‌های فروش محصولات مربوط به حجاب و عفاف برپا می‌شود.

«نگارخانه‌ای به وسعت یک شهر» که بیش از 1600 سازه تبلیغاتی با آثار هنرمندان بزرگ داخلی و خارجی به مدت 10 روز در نقاط مختلف تهران برگزار شد و بیش از 700 اثر فاخر فرهنگی و هنری، از خط و خوشنویسی، کتیبه، گل، مرغ و قالی تا آثار هنرمندانی چون دلاکروا، پل سزان، پابلو پیکاسو، ادوارد مونش، رنه مگریت، خوان میرو و … در سطح شهر تهران به نمایش گذاشته شد.

این اقدام نشان داد که ظرفیت معنوی شدن متناسب با ماه رمضان در شهر وجود دارد و هرچند که نیمی از ماه رمضان این فرصت انسان سازی و امکان رشد معنوی انسان‌ها از دست رفته اما امیدواریم با رعایت برخی از موارد فضای شهر معنوی شود.

فرهنگ نیوز