تدوین الگوی مناسب پیشرفت به شیوه مهندسی اجتماعی تدریجی و بلندمدت
بصیر، بررسی‌ها و مطالعات محققین نشان داده است كه مشكل اساسی جوامع در حال توسعه، نداشتن الگویی مناسب برای خروج از عقب‌ماندگی و حركت شتابان به سوی پیشرفت در حوزه‌های سياسي، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی است.
اگر فرایند ایجاد یك جامعه پیشرفته را شامل تشخیص «علل عقب ماندگی» و سپس لزوم «تدوین الگوی مناسب پیشرفت» از طريق “مهندسي اجتماعي تدريجي و بلندمدت” بدانیم، علاوه بر اهمیت انجام مطالعه‌های آسیب‌شناسانه، ضرورت تدوین سیاست‌ها و تعیین الگوهای منطبق بر شرایط داخلی و بومی به طور كامل آشكار می‌شود.
از سوی دیگر، جهانیشدن و گسترش ارتباطات مردم دنیا با یكدیگر از طریق شبكه‌های مدرن اطلاع‌رسانی اینترنتی و ماهواره‌ای، امكان مقایسه‌ای وضعیت زندگی مردم كشورهای مختلف با یكدیگر را برای آنها فراهم آورده است و شهروندان بیشتر كشورها به دنبال رسیدن به شرایطی بهتر در تكاپو هستند.
عدم توجه دولت‌مردان به مسئله پیشرفت در حوزه‌های مختلف از جمله، شیوه كشورداری و رفاه شهروندان می‌تواند برای آنها پیامدهای امنیتی نیز داشته باشد، از اين رو در برهه‌اي كه رهبر معظم انقلاب از آن به عنوان “پيچ تاريخي” ياد مي‌كنند، ضرورت حركت به سمت تمدن نوين اسلامي به وضوح نمايان است.
مقام معظم رهبري با تبيين مسأله “الگوي اسلامي ايراني پيشرفت” به موضوع تمدن‌سازي نوين اسلامي مي‌پردازد، پيشرفت از نظر ايشان چند بعدي است، يكي از ابعاد پيشرفت در مفهوم اسلامي عبارت از سبك زندگي و شيوه زيستن است.
پيشرفت در تمدن نوين اسلامي دو بخش دارد: الف- بخش ابزاري كه عبارت است از ارزش‌هايي كه ما امروز به عنوان پيشرفت كشور مطرح مي‌كنيم، «علم، اختراع، صنعت، سياست، اقتصاد وغیره»، از نظر مقام معظم رهبري، ما در اين بخش پيشرفت خوبي داشته ايم.
ب- بخش حقيقي كه شامل معنا و متن زندگي افراد جامعه مي شود، اين بخش حقيقي تمدن نوين اسلامي است، مانند مسائلی چون خانواده، سبك ازدواج، نوع مسكن، نوع پوشش، الگوي مصرف، نوع خوراك، نوع آشپزي، تفريحات، زبان وخط، كسب و كار، رفتار در فعاليت‌هاي سياسي، ورزشي، رسانه اي و غیره، اين‌ها بخش‌هاي اصلي تمدن است كه متن زندگي را تشكيل مي‌دهند.
از نظر ايشان اين بخش از زندگي همان”عقل معاش” است، اگر در اين بخش پيشرفت نكنيم همه پيشرفت‌ها در بخش نخست ما را به رستگاري نمي‌رساند و به ما امنيت وآرامش نمي‌بخشد، از نظر رهبري پيشرفت ما در اين بخش چشم‌گير نيست و بايد اين موضوع را آسيب‌شناسي كرد.
مقام معظم رهبري در تشريح مولفه‌هاي تمدن نرم افزاري اسلامي، به مسئله تغيير ساختار فرهنگ و سبك زندگي بر اساس معيار مطلوب اسلامي اشاره مي‌كنند و بن مايه‌هاي چنين فرهنگي را متشكل از خردورزي، اخلاق و حقوق مي‌دانند. از نظر ايشان اسلام اين موارد را در اختيار ما گذاشته و الزاماتي براي چنين فرهنگ تمدني و ديني در نظر گرفته كه عبارتند از:
سبك زندگي تابع ايمان است« بدون مكتب و ايدئولوژي نمي‌توان يك تمدن به وجود آورد، احتياج به ايمان و علم در كنار يكديگر است، چنين مكتبي اداره و هدايت‌كننده همه انسان‌ها است.
در ارائه سبك زندگي نوين بايد از تقليد پرهيز كرد« براي ساختن تمدن نوين اسلامي بايد از تقليد كساني‌كه قصد دارند روش‌هاي زندگي و سبك و سلوك زندگي خود را به ما تحميل كنند بپرهیزیم، از نظر مقام معظم رهبري فرهنگ غرب، فرهنگي مهاجم و نابود‌كننده است، مهم‌ترين ویژگی فرهنگ و سبك زندگي غربي عادي‌سازي گناه است كه امروز در خود غرب نيز به فضاحت كشيده شده است.
برآيند نظرات مقام معظم رهبري در تشريح مولفه‌هاي نرم‌افزاري تمدن نوين اسلامي، تدوين الگوي پيشرفت به مانند”ريل‌گذاري نظام اسلامي” است كه در دهه چهارم انقلاب ضرورتي انكارناپذير در نظر گرفته شده است، در اين راستا،
۱- ایشان ایران اسلامی را همواره کشوری رو به جلو و تحول‌گرا می‌دانند که بعد از انقلاب اسلامی به پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای دست یافته است.
۲- ایشان برای رسیدن به قله‌های پیشرفت، ضمن نفی توسعه بر مبنای الگوهای صرفاً مادی‌گرای غربی، بر تحقق شاخص‌های پیشرفت با نگاه و الگوی اسلامی و بومی تأکید دارند.
۳- ادامه‌ی نگاه نخبگان و برنامه‌ریزانی را که بر تفکر توسعه بر اساس مبانی غربی تکیه دارند غلط و بلکه خطرناک می‌دانند.
یادداشت: روح الله محمدزاده/ کارشناس ارشد علوم سیاسی
