سیاه‌بازی؛ نمایشی توأم با عشق و نیازمند حمایت مسئولان/لزوم ثبت بین‌المللی سیاه‌بازی در مازندران
بصیر ،نمایش سیاه‌بازی از قدیم جزو هنرهای اصیل ایران بوده است، ساعاتی دیگر به آغاز زمستان ۱۳۹۴ نمانده است، هوا سرد و طاقت‌فرسا شده اما تماشای برنامه سیاه‌بازی و گفت‌وگو با هنرمندان سبب شد تا جامه برتن کنیم و در شبی سرد، مهمان سالن سلمان هراتی ساری باشیم.
* ابراز علاقه مردم برای تماشای سیاه‌بازی
در ابتدای ورود به سالن با جمعیتی که مشتاق دیدن سیاه‌بازی هستند، روبه‌رو می‌شویم که با لبخندی بر لب و چشمانی منتظر در گوشه‌ای از سالن نشسته‌اند.
جمعیتی که بیشتر آنها سیاه‌بازی را در نمایش‌های تلویزیونی با بازیگری «عبدلی» دیده‌اند و چند سال پیش در سال ۱۳۸۷ مهمان نخستین جشنواره سیاه‌بازی که با پیگیری مرحوم سعدی افشار و داود فتحعلی بیگی برگزار شد، بودند.
جشنواره‌ای که آرزوهای بسیاری در چنته و امید به پویایی بیشتر داشت ولی به‌دلیل کمبود اعتبارات یا مشکلات دیگر به بن‌بست خورد.
اکنون پس از گذشت ۷ سال با پیشنهاد گروه هنری «فخ» و همکاری اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران به‌صورت سراسری برگزار شد.
* سیاه‌بازی، قالب نمایش ایرانی
در میان جمعیت تنها کارگردان مازندرانی دومین جشنواره سیاه‌بازی را می‌بینم.
علی شیدایی‌فر اهل ساری است که سابقه حضور و کسب رتبه در جشنواره‌های مختلف هنری را در رزومه خود دارد.
وی با نمایش «نمایش ممنوع» در جشنواره سیاه‌بازی امسال شرکت کرده است و این‌طور درباره هنر سیاه‌بازی تعریف می‌کند.
سیاه‌بازی، قالب نمایش ایرانی است که به گذشته برمی‌گردد و سیاه‌باز فردی بود که به‌شکل طنز در گفت‌وگو با پادشاهان یا درباریان مسائل و معضلات روز را بیان می‌کرد.
تقریباً از زمان ناصرالدین شاه قاجار سیاه‌بازها وارد قصر شدند و به سبب ایجاد شادی و خنده برروی لب درباریان، معمولاً با اسامی یاقوت، زمرد و و … نامیده می‌شدند.
در آن دوران منازل بسیار بزرگ و دارای حوضی وسیع بود که در کنار آن تخت می‌گذاشتند و سیاه‌بازها تخته‌های کلفت را روی حوض قرار می‌دادند که به آن تخته حوض می‌گفتند، سپس یک تخته فرش بر روی آن می‌انداختند و به شکل میدانی این نمایش را به اجرا در می‌آوردند.
به همین دلیل نمایش سیاه‌بازی را با عنوان تخت‌حوضی یا روحوضی نیز نام می‌بردند.
در حال حاضر نمایش سیاه‌بازی در سالن اجرا می‌شود و بسیاری از کشورها از این نمایش ایرانی الهام و الگو گرفته‌اند.
* شیرینی سیاه در شکستن قالب‌های نمایش
شیدایی‌فر گفت: در قالب نمایش‌های ایرانی سیاه مطیع میزان سن نیست و آزاد است، شیرینی سیاه هم در این است که قالب‌های نمایش را می‌شکند و با رقص و شعرخوانی مخصوص به خود واقعیت‌ها را به تصویر می‌کشد.
اصولاً بازیگرهای سیاه‌بازی به تن‌پوش معروف هستند، مثلاً: سیاه‌پوش، جوان‌پوش، وزیرپوش، شاه‌پوش و و … .
معمولاً در گذشته سیاه‌بازها با شیوه خاص خود از موقعیت اجتماعی، نداری مردم، ظلم حاکمان و … سخن می‌گفتند؛ در زمان کنونی نیز از مشکلات و معضلات جامعه مانند ترافیک شهری، شلوغی اتوبوس و … صحبت می‌کنند.
در ادامه برای دیدن نمایش به همراه جمعیت با شور و حال خاصی وارد سالن می‌شویم، بازیگران از استان‌های مختلف آمده‌اند.
چراغ‌ها خاموش می‌شود و نمایش زنده سیاه‌بازی آغاز می‌شود، در لابه‌لای سخنان هنرمندان نمایش از قیمت بالای اجناس، پرداخت یارانه‌ها و طرح حذف اقشار پردرآمد و سکوت برخی رسانه‌ها صحبت به میان می‌آید.
زبان هنرمندان با شعر و آهنگ است و به‌دلیل شیرین بودن برخی جملات و نحوه بیان کردن آنان، گاهی خنده‌های بلند تماشاگران، سالن را به وجد می‌آورد.
پس از مدتی نمایش به پایان می‌رسد و به همراه تعدادی از خبرنگاران به سراغ عطاءالله صفرپور یا همان «سیاه‌باز» نمایش می‌رویم.
کمی از هنر و سابقه سیاه‌بازی خود می‌گوید و بیان می‌کند: در گرگان به‌دنیا آمدم و تقریباً ۶۲ سال است که در نمایش کمدی فعالیت دارم.
* سیاه‌بازها، نیازمند حمایت مسئولان
صفرپور با اشاره به تلاش و حمایت مازندران در برگزاری دومین جشنواره سراسری سیاه‌بازی، ادامه داد: در حال حاضر به‌دلیل بی‌توجهی به عرصه تئاتر و سیاه‌بازی، جوانان و دانشجویان کمتر به سمت این نمایش می‌آیند.
وی با بیان اینکه در گذشته سیاه‌بازها با لحن تند و خنده نسبت به مشکلات جامعه واکنش نشان می‌دادند، افزود: در حال حاضر لحن سیاه‌بازها ملایم‌تر و همراه با شوخی و خنده شده است.
صفرپور از بی‌توجهی برخی مسئولان نسبت به هنر سیاه‌بازی گلایه کرد و گفت: سیاه‌بازها نیاز به توجه و حمایت بیشتر مسئولان دارند.
پس از پایان نمایش، تماشاگران با چهره خندان و شادی سالن را ترک می‌کنند؛ به گفته رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ساری استقبال مردم از نمایش سیاه‌بازی عالی بود.
حمیدرضا عشریه با بیان اینکه نمایش سیاه‌بازی با توجه به قالب طنزگونه، علاقه‌مندان بسیاری نسبت به تئاترهای دیگر دارد، گفت: آسیب‌های اجتماعی و مشکلات مردم به‌خوبی در این نمایش به اجرا در می‌آید.
* لزوم ثبت بین‌المللی سیاه‌بازی در مازندران
مازندران با استفاده از ذوق و هنر پیشکسوتان عرصه تئاتر دومین جشنواره سیاه‌بازی را برگزار کرد ولی به گفته جواد انصافی، پیشکسوت این عرصه استان‌های بسیاری هستند که خواهان میزبانی برگزاری جشنواره سیاه‌بازی هستند.
به عقیده انصافی، مازندران باید در سال دیگر جشنواره سوم را برگزار کند تا بتواند میزبانی جشنواره بین‌المللی سیاه‌بازی را در سال‌های آینده برعهده گیرد.
به‌عبارتی دیگر برگزاری جشنواره سیاه‌بازی به میزبانی مازندران هم از لحاظ فرهنگی و هنری دارای ارزش و اعتبار است و هم می‌تواند دروازه‌ای برای ورود گردشگران بیشتری از داخل و خارج از کشور به استان باشد.
بلاغ
