چگونه می توان بصیرت را در جامعه نهادینه کرد؟
بصیر/ محمدعلی آزادی‌کناری
یکی از اساسی‌ترین و ضروری‌ترین نیاز امروز جامعه ما که می‌تواند انسان را از آزمایش‌ها و فتن روزگار سربلند بیرون آورده و به راه راست و مستقیم هدایت کند، بصیرت است.
موضوعی که در قرآن با مفاهیمی چون یّقظه(بیداری و توجه)، نور (روشنایی و راه روشن)، فرقان (نام دیگر قرآن به معنای تمیز دهنده حق از باطل) و بّصّر (چشم دل) آمده است.
در واقع بصیرت نوعی بینش عمیق و درونی از حق و حقیقت است، در سال‌های گذشته با توجه به حوادث تلخ سیاسی مهم و فتنه‌های پی‌در‌پی که از سوی دشمنان اسلام و انقلاب بر جامعه اسلامی ما و سایر جوامع اسلامی تحمیل شده است و مهم‌ترین آن در کشور فتنه سال ۸۸ و در منطقه، فتنه بزرگ مذهبی با ایجاد گروه‌های سلفی و تکفیری که موجب ریختن خون صدها هزار نفر از انسان‌های بی‌گناه و آورگی میلیون‌ها نفر از مردم مسلمان و ایجاد کینه و نفرت در بین مسلمان‌ها شده است.
حضرت امام خامنه‌ای علاوه بر مدیریت این فتنه‌ها به نحو مطلوب، آحاد جامعه و ملت‌ها و دولت‌های مسلمان درگیر فتنه به ویژه رهبران مذهبی، سیاسی و خواص را به داشتن بصیرت و مقابله با فتنه‌ها و شناخت دوست و دشمن و تحلیل درست از وقایع و تحولات دعوت کردند و تاکید بسیار زیادی در این خصوص داشته‌اند.
حال این پرسش مطرح می‌شود که چگونه می‌شود بصیرت و داشتن قوه بصر را در آحاد جامعه نهادینه کرد؟ به نظر نگارنده بدون توجه به مولفه‌هایی که در ادامه به آن اشاره می‌شود امکان نهادینه شدن بصیرت در مردم میسر نمی‌شود:
- نقش کلیدی و اساسی علمای دین در تببین درست اصول و محکمات دین و اسلام ناب
بدون شک چنانچه افراد جامعه از شناخت و معرفت کافی نسبت به مبانی دینی و اصول اعتقادی برخوردار باشند کمتر دچار فریب و نیرنگ شده و مسیر درست را انتخاب می‌کنند.
اعتقاد قلبی به ولایت الهی و معصومین و نائب‌عام آنها، ولی‌فقیه زمان مهم‌ترین اصول دینی و به عنوان چراغ هدایت در زندگی بشر محسوب می‌شود و انسان را از خطرات نجات می‌بخشد، تببین این اصل بزرگترین رسالت عالمان دینی است.
- تلاش و کوشش در جهت تهذیب نفس و پرهیز دادن مردم از ارتکاب گناه با شیوه‌های درست امر به معروف و نهی از منکر
در واقع همگانی کردن این فریضه مهم جامعه را از گناه و آلودگی پاک می‌کنند و زمینه ایجاد بصیرت را فراهم می‌کند، همچنان که خدای متعال می فرماید: “ان تتق الله یجعل لکم فرقانا” اگر تقوی پیشه کنید فرقان (تشخیص حق از باطل) را به شما عطا می‌کنیم.
- ترویج فرهنگ قرآنی
قرآن به عنوان مهم‌ترین کتاب هدایت بشر می‌تواند در زندگی انسان را از فتنه‌ها و بلاها نجات دهد چرا که نام دیگر قرآن فرقان است و خود هدایت‌کننده است این مهم با برگزاری مجالس قرآنی اعم از تلاوت، مفاهیم و کلاس های تفسیر امکان پذیر می‌شود.
- انتشار کتب داستانی، تهیه فیلم سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی از زندگی پیامبران و ائمه معصومین و تاریخ اسلام با به کارگیری روش‌های نوین هنری و رسانه‌ای
اگر جامعه از اخبار پیشینیان آگاهی داشته باشند در تشخیص وقایع پیش رو آگاهانه تصمیم‌گیری می‌کنند چرا که اخبار پیشینیان عبرت آموز و بصیرت‌افزا است به ویژه در آلودگی خواص به دلبستگی‌های دنیا اعم از مال و شهوت و فرزند که بنابر تعابیر قرآنی فتنه هستند.
در این بین نقش صدا و سیما، وزارت ارشاد اسلامی و سایر نهادهای فرهنگی و مذهبی بسیار حائز اهمیت است.
- افزایش آگاهی و اطلاع مردم از اخبار وقایع و تحولات روز کشور، منطقه و جهان به ویژه جهان اسلام
قطعاً جامعه‌ای که از تحولات پیرامون خود در حوزه‌های گوناگون اعم از اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و نظامی بی‌خبر باشد به سرعت در دام شایعات گوناگون گرفتار می‌شود و هر خبر درست و نادرستی را پذیرفته و قدرت تصمیم‌گیری صحیح از او سلب می‌شود، بنابراین بر نخبگان سیاسی، نظامی، فرهنگی و صداسیما فرض است که به طور مستمر اطلاع‌رسانی دقیق و زمینه بصیرت‌افزایی را در آحاد جامعه فراهم کنند.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت جامعه‌ای که می‌خواهد راه تعالی و پیشرفت را طی کند و از خطرات و آسیب‌ها و فتنه‌های ریز و درشت روزگار در امان بماند و بدون شک باید هوشیار، بیدار و دارای بصیرت باشد و داشتن بصیرت بدون نهادینه‌سازی آن در افراد و جامعه امکان‌پذیر نیست چرا که فتنه خبر نمی‌کند و هر لحظه ممکن است جامعه دچار آن شود و نهادینه کردن بصیرت در جامعه بدون الزامات آن که به چند مورد آن اشاره شده و به ذهن نگارنده خطور نموده میسر نمی‌شود.
