چرا امام حسين(ع) در آغاز حركت، از مدينه به مكّه رفتند؟
بصیر ،با فرا رسیدن ایام عزای حسینی (ع) و همچنین برنامه سخت دشمنان اهل بیت (ع) برای شبهه افکنی و کم اثر جلوه دادن قیام عاشورا ، برآن شدیم تا به تعدادی از سؤالات و شبهات مختلف در سلسله پرسش هایی عاشورایی پاسخ دهیم .
یکی از مواردی که در تاریخ شیعه بسیار اهمیت دارد، بحث حرکت امام حسین (ع) از مدینه به سمت مکه و سپس حرکت از مکه به سمت کوفه است. قیام امام حسین (ع) به عنوان نقطه عطفی در تاریخ شیعه و اسلام محسوب می شود. زیرا این حرکت باعث حفظ اسلام واقعی از انحرافات ایجاد شده در زمان بعد از رسول خدا (ص) می باشد.
ماجرای بیعت یزد از امام حسین
در نيمه دوم ماه رجب سال ۶۰ هجري، يزيد در نامه خود به وليد بن عتبه (فرماندار مدينه) خواسته بود كه حتماً از چند نفر مخالف خود كه يكي از آنها امام حسين(ع) بود، بيعت گرفته شود و بدون بيعت رها نشوند.(۱) «اما بعد فخذ حسيناً و عبداللَّه بن عمر و عبداللَّه بن الزبير بالبيعة اخذاً شديداً ليست فيه رخصة حتي يبايعوا و السلام».
وليد بن عتبه (فرماندار مدينه) وقتی دستور يافت تا از امام حسين (عليه السلام) براي يزيد بيعت بگيرد. حضرت فرمود… يزيد فردي است شرابخوار و فاسق که به ناحق خون مي ريزد و اشاعه دهنده فساد است و دستش به خون افراد بي گناه آلوده گرديده و شخصيتي همچون من با چنين مرد فاسدي بيعت نمي کند.
وليد گرچه با خوي مسالمت جويانه خود حاضر به آغشته كردن دست خود به خون امام حسين(ع) نبود؛ (۲) اما در مدينه افراد باند اموی به ويژه مروان بن حكم كه وليد در موارد سخت و از جمله اين مورد با او مشورت مي كرد ،- او را به شدّت تحت فشار قرار مي دادند تا خون امام(ع) را بريزد؛ چنانكه در همان آغاز وصول نامه، وقتي وليد با مروان مشورت كرد، مروان گفت: نظر من آن است كه در همين لحظه به دنبال اين چند نفر فرستاده و آنان را ملزم به بيعت و اطاعت از يزيد كني و اگر مخالفت كردند، قبل از آنكه از مرگ معاويه مطلع شوند، سرهاي آنها را از تن جدا كني؛ زيرا اگر آنان از مرگ معاويه با خبر شوند، هر كدام به طرفي رفته و اظهار مخالفت كرده و مردم را به سوي خود دعوت مي كنند.(۲)
وقتي مروان بن حکم بيعت با يزيد را از حضرت درخواست کرد امام حسين(عليه السلام) فرمود: اي دشمن خدا! دور شو، من از رسول خدا شنيدم که فرمود: «خلافت بر فرزندان ابوسفيان حرام است. اگر معاويه را بر فراز منبر من ديديد او را بکشيد.» و امت او چنين ديدند و عمل نکردند و اينک خداوند آنان را به يزيد فاسق گرفتار کرده است .
امام حسين(عليه السلام) در شب ۲۸ رجب سال ۶۰ هجري همراه با بيشتر خاندان خويش و بعضي ياران، پس از وداع با جدش پيامبر اكرم(صلي الله عليه و آله) از مدينه به طرف مکه حرکت کرد.
بنابراين، امام حسين(ع) با توجه به نامناسب بودن شرايط مدينه براي اظهار مخالفت علني و قيام و نيز در خطر بودن جان خود در اين شهر بدون امكان حركتي مؤثر، تصميم به ترك آن گرفت و از آيهاي كه در هنگام خروج از مدينه قرائت كرد، اين نكته – كه ترك اين شهر به علّت عدم احساس امنيت بوده است – آشكار مي شود.
«فخرج منها خائفاً يترقب قال رب نجني من القوم الظالمين» قصص (۲۸)، آيه ۲۱٫؛ «موسي از شهر خارج شد، در حالي كه ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثهاي عرض كرد: پروردگارا! مرا از اين قوم ظالم نجات بده».
دلایل انتخاب سفرامام به مکه :
- هنوز مردم شهرهاي مختلف از مرگ معاويه مطلع نشده بودند و تلاشهاي جدي مخالفان براي اظهار مخالفت با يزيد آغاز نشده بود.
- هنوز امام حسين(ع) دعوتي از شهرهاي ديگر و از جمله كوفه نداشت.
- امام(ع) بايد مكاني را براي هجرت خود انتخاب مي كرد كه بتواند آزادانه و در كمال امنيّت در آنجا ديدگاههاي خود را ابراز كند. طبق آيه صريح قرآن «و مندخلهكانآمناً» آل عمران (۳)، آيه ۹۷٫ مکه حرم امن الهي بود.
- با توجه به سرازير شدن مسلمانان از سرتاسر مملكت اسلامي براي انجام اعمال عمره و همچنین نزدیک شدن ایام حج تمتع و حضور مردم براي انجام مناسک حج ، امام حسين(ع) به خوبي مي توانست با گروههاي مختلف ديدار كرده و علّت مخالفت خود با دستگاه اموي و يزيد را براي آنها تبيين كند و نيز گوشه هايی از معارف اسلامي را برای آنها بيان نمايد. در ضمن با گروه هاي مختلف شهرهاي اسلامي از جمله كوفه و بصره در ارتباط باشد.
و در آخر امام حسين(عليه السلام) هدف خروج از مدينه را در وصيتنامه اش چنين بيان مي کند:
… و جز اين نيست که براي اصلاح در ميان امت جدم خارج شدم. مي خواهم امر به معروف و نهي از منکر کرده و به راه و روش جدم (رسول خدا) و پدرم علي (عليه السلام) رفتار نمايم .
کسي که به سوي خدا دعوت کند عمل نيک انجام دهد و بگويد از مسلمانان هستم، از خدا و رسولش جدا نمي شود … اگر در نوشتن نامه ات خير مرا آرزو کرده اي، خدا پاداش تو را بدهد.
امام(ع) شب جمعه سوم شعبان سال ۶۰ ق وارد مكّه شد و تا هشتم ذيحجه همان سال، در اين شهر به فعاليت مشغول بود.(۴)
……………………………………………………………………………
پی نوشت:
۱) وقعة الطف، ص ۷۵:
۲) ابن اعتم، الفتوح، ج ۵، ص ۱۲؛ وقعة الطف، ص ۸۱٫
۳)وقعة الطف، ص ۷۷٫
۴) همان، ص ۸۸: «فاقبل اهلها يختلفون اليه و يأتونه و من كان بها من المعتمرين و اهل الآفاق».
فرهنگ نیوز
