از پیام مبهم سفر ظریف برای منتقدان داخلی تا قمار آخر آمریکا بر سر سوریه سکولار، چندفرهنگی و صلح‌جو!
بصیر، کمتر از ۲۴ ساعت پس از اظهارات جان کری مبنی بر احتمال دعوت ایران در وین برای نشست پایان بحران سوریه سخنگوی وزارت خارجه کشورمان از دریافت دعوتنامه رسمی برای شرکت در نشست وین خبر داد و گفت: محمد جواد ظریف به همراه سه معاونش راهی وین خواهند شد.
رادیو زمانه حمایت روسیه از ایران را از دلایل اصلی و موثر این دعوت برشمرد و نوشت: روسیه در چند روز اخیر از حضور ایران در مذاکرات حل بحران سوریه حمایت کرده و گفته بود بدون در نظر گرفتن ایران مسأله سوریه حل نخواهد شد. هفته گذشته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه از حضور احتمالی ایران در نشست حل بحران سوریه استقبال کرد و گفت: «این بی‌فایده است که همه می‌کوشند بدون ایران و خارج از دایره حامیان اسد، راه حلی برای بحران سوریه بیابند.»
گرچه فدریکو موگرینی در صفحه فیس بوکش به طور ضمنی از حضور ایران در نشست وین برای پایان دادن بحران سوریه یاد کرد و نوشت: «صبح امروز با جواد ظریف درباره‌ی سوریه گفت‌وگو کردم. روز جمعه حضور تمامی بازیگران منطقه‌ای مرتبط با مسأله پای میز مذاکره در وین بسیار مهم است.»
اتاق خبر شبکه من و تو در واکنش به این سفر نوشت: اپوزیسیون سوریه به حضور ایران در این نشست اعتراض کرده‌اند و دلیل اعتراض خود را حمایت نظامی ایران از بشار اسد عنوان می‌کنند. اپوزیسیون سیاسی دولت سوریه یعنی «ائتلاف ملی سوریه» و نمایندگان «ارتش آزاد سوریه»، هیچ‌یک به گفت‌وگوهای بین‌المللی در رابطه‌با آینده‌ی سوریه دعوت نشده‌اند.
خبرگزاری دوئیچه وله با انتشار خبر سفر ظریف و معاونانش در وین از قول امیرعبداللهیان عبور از اسد در این مذاکرات را در حالی خط قرمز ایران خواند که معاون جان کری در گفتگویی با رادیو فرانسوی «آر تی ال»گفت کنار رفتن اسد پیش‌شرط پیشرفت در مذاکرات نیست اما «روندی که آغاز می‌شود باید منجر به کنار رفتن اسد شود».
دوئیچه وله در ادامه این خبر نوشت: هم‌زمان رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران با اشاره به حضور عربستان سعودی در اجلاس سوریه، رژیم عربستان را “جنایتکار جنگی” خواند و مشارکت این کشور در مذاکرات وین را “مشکوک و غیرمشروع” خواند.
رادیو فرانسه به نقل از رییس سازمان اطلاعات آمریکا گفته است که روسیه متوجه شده است که بحران و جنگ در سوریه راه حل نظامی ندارد و پایان دادن به خونریزی‌های این کشور نیازمند نوعی فرآیند سیاسی انتقال قدرت است.
رادیو صدای آمریکا درباره این نشست نوشت: آقای کری، مذاکرات وین را بهترین فرصت برای پایان دادن به “وحشت بدون وقفه” چهار و نیم سال گذشته در سوریه توصیف کرد که حدود ۲۵۰ هزار کشته بر جا گذاشته و میلیون ها نفر را از خانه هایشان رانده است.
رادیو آمریکا می گوید: روز پنجشنبه گفتگوهای مقدماتی آغاز می شود و روز جمعه مذاکرات اصلی برگزار می شود. در گفتگوهای مقدماتی غیررسمی، دیپلمات های ارشد آمریکا، روسیه، عربستان و ترکیه شرکت دارند.
اپوزیسیون سوریه که مورد حمایت غرب است به حضور ایران در مذاکرات وین اعتراض کرده است. تهران برای پشتیبانی از دولت بشار اسد، نیروهای رزمی به سوریه فرستاده است. حضور ایران در گفتگوهای وین پس از دعوت آمریکا صورت می گیرد و به نوشته نیویورک تایمز، نشان دهنده چگونگی ظهور ایران در مجامع بین المللی پس از سال ها به حاشیه رانده شدن تحمیلی از سوی آمریکا است. دو سال پیش، دعوت از ایران برای شرکت در گفتگوهای سوریه با فشار آمریکا پس گرفته شد.
رادیو صدای آمریکا به سخنان تهدیدآمیز روز گذشته وزیر امور خارجه عربستان اشاره کرد و نوشت: عربستان سعودی نیز که همواره ایران را به دخالت در “کشورهای عربی” متهم کرده به شرکت ایران در مذاکرات صلح سوریه واکنشی بدبینانه و محتاطانه نشان داد. عادل الجیر، وزیر امورخارجه عربستان سعودی روز چهارشنبه در کنفرانس خبری مشترک با همتای بریتانیایی خود در عربستان گفت: “اگر آنها (ایرانی ها) جدی باشند، ما خواهیم دانست و اگر جدی نباشند، باز هم خواهیم فهمید و وقتمان را با آنها تلف نخواهیم کرد.”
این رادیو در پایان گزارش خود سفر ظریف به وین را نقطه تقابل وی با رهبر ایران خواند و نوشت: شرکت ایران در مذاکرات سوریه همچنین حامل یک پیام مبهم نیز برای ایرانی های داخل است. چندی پیش و پس از حصول توافق اتمی با قدرت های جهانی، آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی گفته بود که هرگونه مذاکرات جدید با آمریکا ممنوع است، اما روز جمعه، جواد ظریف بار دیگر با همتای آمریکایی خود پشت میز مذاکره می نشیند.
آسوشیتدپرس تصمیم آمریکا برای دعوت از ایران را «قمار آخر» این کشور خوانده است؛ قماری که ممکن است واکنش تند مخالفان سوری را در پی داشته باشد. مقام‌های آمریکایی که خبر دعوت از ایران به مذاکرات صلح سوریه را به اطلاع آسوشیتدپرس رسانده‌اند، با توجه به حساسیت موضوع نخواسته‌اند که هویت‌شان فاش شود.
این رسانه نوشت: هیچ‌یک از تلاش‌های پیشین آمریکا برای پایان دادن به بحران سوریه راه به جایی نبرده است. جان کری در تلاش است تا همه طرفهای درگیر و موثر در این بحران را حول چشم‌انداز مشترکی از «سوریه سکولار، چندفرهنگی و صلح‌جو که اراده مردم بر آن حاکم است» متحد کند.
در آمریکا نیز قانونگذاران احتمال موفقیت مذاکرات وین را با توجه به اختلافی که آمریکا با روسیه و ایران بر سر سوریه دارد زیر سوال بردند. سناتور جمهوریخواه باب کورکر، حملات هوایی روسیه به مواضع مخالفان دولت اسد از جمله گروه هایی که از آمریکا کمک می گیرند، و همچنین کمک تهران به دمشق را از دلایل بدبینی خود به نتیجه بخش بودن گفتگوهای وین دانست.
در این میان خبرگزاری انگلیسی رویترز (reuters) در یادداشتی به بررسی دعوت شدن ایران به نشست وین، مذاکرات جهت پایان دادن به بحران سوریه و هدف پشت پرده این دعوت پرداخت و مدعی شد که هدف آمریکا این است که آماده بودن ایران و روسیه را برای رها کردن بشار اسد بسنجد.
بی بی سی فارسی با انتشار گزارشی در این خصوص نوشت: جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا امروز، پیش از آغاز نشست بین‌المللی در باره بحران سوریه با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران دیدار خواهد کرد.این دیدار در حالی صورت خواهد گرفت که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هم احتمال همکاری ایران با ائتلاف به رهبری آمریکا برای مبارزه با گروه موسوم به دولت اسلامی (داعش) را رد کرده و گفته است ایران “نمی‌تواند با گروه‌هایی که به طور ساختگی با تروریست‌ها مبارزه می‌کنند، وارد همکاری و اتحاد شود.”
از سویی دیگر دعوت رسمی از جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در نشست وین درباره بحران سوریه، سبب شد تا بسیاری از تحلیل‌گران غربی به نقش اثرگذار ایران در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی اعتراف کنند.
پایگاه «بیزنس اینسایدر» آمریکا در خصوص دعوت ایران برای این نشست نوشت: بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند دعوت از ایران به مذاکرات سوریه، به معنای استیصال آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن در مقابل نقش محوری تهران در مناسبات منطقه‌ای است.
راشاتودی به نقل از تحلیلگر آمریکایی نیز نوشت: ایران می تواند نقش بسیار مهمی در حل بحران سوریه ایفا کند. نقش روسیه نیز بسیار مهم است و باید گفت بدون حضور ایران و روسیه این مشکل حل شدنی نیست؛ آمریکا نیز متوجه این موضوع شده است.
در این میان گاردین معتقد است که اوباما به دلیل ترس از قدرت‌گرفتن ایران و روسیه، پیروزی این دو کشور در طناب‌کشی قدرت در عراق و سوریه و در ترس از اینکه میراثش در خاورمیانه چیزی جز آشفتگی و آشوب از موصل تا مدیترانه نخواهد بود؛ در سیاست‌های خاورمیانه‌اش بازنگری می‌کند.
نشریه انگلیسی فایننشال تایمز (Financial Times) در مقاله‌ای به دعوت آمریکا از ایران برای شرکت در نشست وین جهت مذاکره برای حل پایان بحران سوریه و قبول شدن این دعوت از سوی ایران پرداخت و آن را یک موفقیت سیاسی تعبیر کرد. در ابتدای این مقاله آمده است که ایران شرکت در مذاکراتی را که برای اولین بار میان قدرت‌های بین‌المللی درجهت برطرف کردن درگیری چهارساله برگزار می‌شود قبول کرد و هیئت ایرانی توسط محمد جواد ظریف رهبری می‌شود. البته احتمال برطرف شدن سریع اختلافات بر سر سوریه کم است.
روزنامه «النهار لبنان» نیز نوشت: مشارکت ایران به صورت چهره به چهره با عربستان در نشست وین که قرار است فردا (جمعه) برگزار شود، ضعف مقامات ریاض را آشکار کرد.
النهار در ادامه خاطرنشان کرد: «مشارکت تهران در نشست وین با محوریت دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه در واقع نفوذ ایران در دیپلماسی ای محسوب می شود که کشورهای منطقه در پرونده سوریه در پیش گرفته اند.»
این روزنامه در ادامه افزود: «اینکه آمریکا از ایران خواست تا در نشست وین مشارکت کند، بیانگر این است که اجرا شدن توافق هسته ای به تدریج نتایج خود را در عرصه سیاست بین المللی نشان می دهد.»
«فردریک هاف»، عضو ارشد اندیشکده شورای آتلانتیک و مشاور امور سوریه در زمان تصدی هیلاری کلینتون بر وزارت خارجه آمریکا عنوان کرده است که: «نه آمریکا و نه هیچ کشور دیگری نمی‌تواند بر سر موضوع حمایت ایران از حزب‌الله لبنان و دولت بشار اسد مذاکره کند.»
اما در این میان پژوهشگر باسابقه بنیاد دفاع از دموکراسی واشنگتن بر این باور است که این همان چیزی است که دولت ایالات متحده از درون مذاکرات هسته‌ای و دستیابی به توافق [برجام] در پی آن بود.
نیویورک تایمز امروز در مطلبی با عنوان «نقش ایران در حل بحران سوریه» نوشت: تصمیم دعوت ایران به گفتگوهای بین‌المللی درباره آینده سوریه به این معنی است که تمام بازیگران خارجی بزرگ برای نخستین بار گرد هم خواهند آمد تا راه حل سیاسی برای جنگ سوریه را بررسی کنند.
روزنامه الاخبار در گزارشی با اشاره به دعوت از ایران برای شرکت در نشست فردا در وین برای بررسی بحران سوریه نوشت که ایران خود را به عنوان یک بازیگر مهم در پرونده سوریه به طرفهای غربی و عربی تحمیل کرد.
لوران فابیوس، وزیر امور خارجۀ فرانسه، با استقبال از این مذاکرات و حضور ایران در آنها گفته است که “اگر توافقی در این گفتگوها به دست آید، بیشتر بر سر روش‌ها خواهد بود و توافقات اساسی متأسفانه هنوز نیازمند مذاکرات بیشتر است.”
گفتنی است نشست چهارجانبه آمریکا، روسیه، عربستان و ترکیه برای بررسی بحران سوریه نیز هفته گذشته در وین و بدون حضور ایران برگزار شد و بدون دستیابی به نتیجه پایان یافت.
دانا
