ترک ها در عراق به دنبال چه چیزی هستند؟

سرنگونی جنگنده روسیه در نزدیکی مرز با سوریه توسط نیروی هوایی ترکیه در سوم آذرماه پرده از میزان نزاع منطقه ای و فرامنطقه ای حاکم بر بحران های مهم منطقه برداشت. نزاعی که با اعزام نیروی ترکیه به پایگاه بعشیقه در استان های سنی نشین عراق دنبال شد و با تلاش عربستان برای تشکیل ائتلافی از کشورهای همسو با هدف مبارزه با تروریسم و رسما برای تجزیه عراق و تشکیل اقلیم اهل سنت در مناطقی از عراق و سوریه می رود که به اوج خود برسد.

 این اقدامات که همگی در طول هم قرار دارند نشان از نزاعی منطقه ای است که در یک سوی آن محور ایران، سوریه، عراق و جدیدا روسیه قرار دارد و در سوی دیگر آن ترکیه، کشورهای عربی حاشیه خلج فارس و چند کشور آفریقایی و البته توافق ضمنی غرب.

انقلاب های منطقه و حاکم شدن شرایط هرج و مرج گونه، موجب شد بازیگران مختلفی که هر یک حد و اندازه خود را داشتند به امید دستیابی به اهداف منطقه ای یا تنها برای نباختن حوزه نفوذ به رقبای خود، پا به عرصه متلاطم تحولات اجتماعی خاورمیانه و شمال آفریقا بگذارند.

ورود قطر و ترکیه، عربستان و امارات به میدان تحولات به امید کسب نفوذ بیشتر، بر وخامت اوضاع افزود.

نقش عربستان سعودی و بخصوص نهادهای امنیتی آن در این خصوص، تقویت گروههای رقیب بود؛ گروههای که مامور بودند نفوذ سنتی عربستان را حفظ کنند و آنها باشند که با سرنگونی حکومت مرکزی قدرت را بدست می گیرند.

گروههایی که به لطف ثروت و سلاح ارسالی از راه ترکیه و اردن و همچنین از خاک لبنان و تضعیف قدرت مرکزی سوریه و عراق وضعیت را مناسب فعالیت و ترویج عقاید افراطی خود می دیدند. لشکرکشی گروههای که به روز متولد می شدند اما قدمتی چندین ده ساله را برای خود قائل بودند زائیده این اوضاع بود.

با شکست رقابت ترکیه، قطر و عربستان در مصر و تونس، بتدریج حوزه رقابت به مرزهای ترکیه یعنی در سوریه و عراق انتقال یافت. فردای کودتای سرلشکر عبدالفتاح السیسی، اخوان المسلمین به عنوان گروهی تروریستی از سوی او معرفی و از متحدان مصر نیز خواسته شد در این خصوص موضوع گیری کنند.

عربستان که دو اهرم خود را در نظام جدید مصر حفظ کرده بود به دعوت سیسی پاسخ گفته و اخوان را جریانی تروریستی معرفی و حتی از متحدان اروپایی خود خواست عناصر اخوان المسلمین در کشورهای اروپایی را تحت پیگیرد قرار دهند. لیبی نیز به لیبی شرقی و غربی(لیبی تحت حمایت عربستان و امارات-لیبی تحت نفوذ قطر و ترکیه) تقسیم شد.

 در سوریه، رقابت منطقه ای و فرامنطقه ای اوضاع را به شکل پیچیده تری بهم گره زد. زمین بحرانی سوریه به سرعت به بار نشسته و با یارگیری عربستان، ترکیه و قطر، این کشور به چند حوزه نفوذ تقسیم شد؛ شمال شرق که در ادبیات کردها به روژاوا معروف شده و شامل مناطقی همچون حسکه است در اختیار کردها که با دولت بشار اسد علیه داعش وارد جنگ شده اند؛ کمر یا عقبه جمعیتی سوریه که همچون قوسی از منتهی الیه شمال غرب  تا جنوب غرب امتداد یافته و از حلب، حماه، ادلب، لاذقیه، حمص، دمشق و  قنیطره و درعا تشکیل می شود.

 پس از چهارسال درگیری امروز بخشی از جنوب سوریه و استان های ادلب و حماه در اختیار معارضانی از گروههای مختلف قرار دارد که بعضی از آنها باهم ائتلاف فتح را تشکیل داده اند. حلب که از سه محور شمالی، شرقی و غربی بدلیل پیشینه بافت سنتی آن محل جولان گروههای مختلف بوده و لاذقیه، طرطوس، دمشق و تاحدودی حمص که در اختیار ائتلاف دولت بشار اسد، مستشاران ایرانی و نیروهای حزب الله است که طی دوماه اخیر با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه عملیات انجام می دهند؛ و منطقه شرقی که در حاشیه رود فرات از رقه تا مرز استان الانبار داخل خاک عراق را در بر می گیرد و تحت کنترل داعش است.

پیش از ورود روسیه به بحران سوریه، جبهه های جنگ حالتی از رکود و سکون را تجربه می کرد. توازنی که می رفت تا در مناطقی استراتژیک مانند شمال لاذقیه به نفع معارضان تغییر کند. ورود روسیه، موازنه را به نفع دولت بشار اسد و متحدان تغییر داد اگرچه آمار شهدای مدافع حرم و مستشاران نظامی ایران را نیز در نتیجه تحریک جبهه های جنگ و جدی تر شدن عملیات ها بالا برد.

 ورود روسیه به جنگ علیه تروریسم پیامد دیگری نیز داشت و آنهم به صدا در آمدن زنگ خطر برای ترکیه و متحدان منطقه ای آن بود با این مضمون که شکست دیگری برای این گروه نزدیک است.

درحال حاضر، نیروهای مردمی و ارتش سوریه چند محور عملیاتی را در دستور کار دارند؛ آزادسازی کامل حلب، و حرکت در زاویه امتداد جنوب غرب حلب تا رسیدن به روستای کفریا؛ عملیات از جنوب حماه تا کفریا بگونه ای که در جبهه حماه و ادلب در بین معارضان شکاف ایجاد شود و بتدریج اتوبان بین المللی دمشق- حلب نیز آزاد شود.

 همچنین یک جبهه عملیاتی نه چندان گسترده به سمت شهر تاریخی پالمیرا که توسط داعش اشغال شده است. علاوه بر آن عملیات به سمت منطقه مرزی ترکیه بین رود جرابلس تا عفرین کردنشین که محور مواصلاتی و لجستیکی داعش و النصره درحال انجام است.

اهمیت این منطقه آخر در این است که بدانیم دلالان ترک، نفت داعش را به قیمت یک پنجم نرخ جهانی یعنی بشکه ای ۱۰ دلار خریداری و برای آنها سلاح و غذا می فرستند. قطر و ترکیه و عربستان از جبهه النصره خواسته اند بیعتش با القاعده را بشکند تا همچنان بتواند خارج از فهرست گروههای تروریستی سازمان ملل در سوریه ادامه حیات دهد. همه اینها نتیجه ماهیت سیاسی بحران است.

عصر جمعه ۱۳ آذرماه اعلام شد نیروهای ترکیه وارد خاک عراق شدند و در پایگاهی نظامی در نزدیکی موصل، دومین شهر بزرگ عراق که تحت کنترل داعش است، استقرار یافتند. تا ساعاتی دولت عراق از ابراز هر گونه واکنشی خودداری کرد تا این که بامداد شنبه دفتر حیدر العبادی، نخست وزیر عراق اعلام کرد: سربازهای ترکیه وارد عراق شده اند و در نزدیکی موصل مستقر شده اند.

 برآوردها نشان می دهد که شمار این نیروها در ابتدا ۱۳۰ نفر بوده اما بعدا به حدود ۴۰۰ سرباز رسیده است. شبکه خبری سی ان ان ترک گزارش داد شمار نیروهای ترکیه به ۴۰۰ نفر رسیده و ۱۲۰۰ نفر نیز پشت مرزها آماده ورود به عراق هستند.

بامداد شنبه حیدر العبادی با صدور بیانیه ای رسمی خواستار خروج فوری نیروهای ترکیه از خاک عراق شد. شنبه فواد معصوم، رئیس جمهوری عراق رسما از دولت ترکیه خواست نیروهای خود را از خاک عراق خارج کند و هشدار داد که نیروهای ترکیه تمامیت ارضی عراق را نقض کرده اند و بغداد حق خود می داند اقدامات لازم را در برابر این اقدام ترکیه انجام دهد.

گستاخی ترکیه درپی صدور بیانیه دفتر آیت الله سیستانی و یکپارچه شدن عراقی ها در محکومیت این اقدام و همچنین شکایت این کشور به شورای امنیت فروکش کرد اما رویداد دیگری بوقوع پیوست و آن اعلام تشکیل ائتلاف عربستان بود.

همزمان با تحولات اخیر، مسعود بارزانی نیز سفر خود به کشورهای حوزه خلیج فارس را شروع و بعد از آن به ترکیه رفت. احتمالات بیشماری در این خصوص وجود دارند که مهمترین آنها یکپارچه کردن سیاست ها در خصوص تجزیه عراق است. این احتمال از آنجا به واقعیت نزدیک است که بدانیم مسعود بارزانی کسی بود که اجازه عبور نیروهای ترک به موصل و به طور دقیق تر به پایگاه بعشیقه را صادر کرد.

واقعیت امر این است که نیروهای سنی، به رهبری سیاسی اسامه نجیفی، رئیس پیشین پارلمان عراق و فرماندهی نظامی برادر نجیفی که پیش از این استاندار نینوا بود، این موضوع را مبنای کار خود قرار داده اند که نیروهای سنی، خود استان های خود را از وجود داعش پاکسازی کنند اما آینده این مناطق در دست آنها باشد. آنها رسما چندین بار اتهاماتی را علیه نیروهای بسیج مردمی مطرح کردند و با آزادسازی استان های اهل سنت بدست نیروهای بسیج مردمی مخالفت به عمل آوردند.

 جالب است بدانیم که برادر نجیفی، در زمان حمله داعش به عراق، استاندار نینوا بود و او بود که با فرارش موجب ترس و فرار هزاران سرباز ارتش را فراهم آورد. در اسناد ویکی لیکس نیز آمده است که اسامه نجیفی در زمان ریاستش بر پارلمان عراق ۵۰۰میلیون دلار از عربستان سعودی گرفته تا طرح مورد نظر عربستان در عراق را به پیش ببرد.

 طرح مورد نظر عربستان یک معنا بیشتر ندارد: تقویت استان های سنی نشین در مقابل حکومت مرکزی شیعه. طرحی که امروز با صف بندی ترکیه و اقلیم کردستان در کنار عربستان یک نتیجه بیشتر نخواهد داشت: تجزیه عراق….

فرهنگ نیوز